ჩავლილი ბავშვობა
"შემოდგომა დაიწყო, ჩემი შემოდგომა. მალე ფოთოლცვენაც დაიწყება... ფანჯრიდან ვუყურებ, როგორ ეშვებიან ფოთლები ძირს და ჩემი დაკარგული ბავშვობა მახსენდება... დიდებული სანახავია ფოთოლცვენა, დიდებული და სევდით აღსავსე. თითქოს სევდა ნაკეცებად ადევს მიწას, ოქროსფრით სავსე მიწას! გვიან შემოდგომა განსაკუთრებულად მესევდიანება, ფანჯრისკენაც ზურგით ვდგები. მტკივა გაძარცული და შიშველი ხეები... ამ დროს მეც მათ ვემსგავსები... ჩემი შემოდგომა დაიწყო ჩემთან ერთად. უკვე რამდენი წელია, ერთად ვსევდიანობთ. ნატავ, რამდენი დარჩა კიდევ? რამდენჯერ დაიწყება ჩემი წილი შემოდგომა?" - ამ სიტყვების ავტორი არც პროზაიკოსია, არც პოეტი. ქერა, შუახანს მიღწეული ქალი, მომწვანო-მორუხო თვალის ფერითა და დაქანცული იერით თავის ცხოვრებაზე მიყვება:
"ამბობენ, რომ ბავშვობა ყველაზე ლამაზი დროა ადამიანის ცხოვრებაში, მე კი სიამოვნებით ამოვჭრიდი უხეში და მძიმე მაკრატლით იმ დღეებს, რომლებმაც მუქი ფერებით მომიხატა დღეები. ოთხი შვილი ერთ პატარა სახლში ვიზრდებოდით. პირველი სართული შიგნიდანაც კი გაულესავი გვქონდა და არც ჩანდა, თუ ეზოში ღრმად არ შემოხვიდოდი. მიწის სიღრმეში ამოუშენებია ბაბუას კედლები, - ზაფხული გრილი იქნება, ზამთარი - თბილიო. დედა კირქვის კედლებს, უსაშველოდ დაღრეჯილებს, საწოლის იაფ "პაკრივალებს" ხალიჩებივით აფარებდა, მაგრამ სიღატაკე ცნობისმოყვარე ბავშვივით მაინც იყურებოდა ადგილ-ადგილ და თვალის გახელისთანავე თავს გვახსენებდა. ჩემს თანატოლებსაც არ ჰქონდათ დიდად დალხენილი ცხოვრება, მაგრამ მათი სახლები დიდი და ნათელი იყო, სადაც ყველა ფუსფუსებდა და საღამოს მშვიდად იძინებდნენ...
მამაჩემი სვამდა. დილაადრიან საიდან მოიძიებდა არაყს ან ღვინოს, არ ვიცი. სკოლიდან ჩამოსულს აუცილებლად საწოლზე პირდაღმა დამხობილი და დაძინებული მხვდებოდა. დედა გამხდარი კი არა, უფრო - მხოლოდ სამოსი იყო მუდამ. ეს სამოსადქცეული ქალი სკოლაში გაგვიშვებდა, მერე ვენახი და ყანა მისი საპატრონო იყო, შეშასაც თავად ამზადებდა და დედის გინებაც უნდა აეტანა ქმრისგან.
დაძინების წინ ვამბობდი გულში, - ღმერთო, რა დავაშავეთ, მამაჩემს ჩვენ ან თავისი თავი რად ეჯავრება ამდენად, სიცოცხლე არმად რომ გვიქცია-მეთქი?
თავის დროზე ოჯახის საიმედო, ერთადერთი ვაჟი იყო მამაჩემი. ნაბოლარას ანებივრებდნენ და ყველაფრის უფლებას აძლევდნენ. უბრალო მიზეზის გამო დაუნებებია თავი სწავლისთვის: დილით ადგომა ეზარებოდა და დაგვიანებულს მასწავლებლები საყვედურობდნენ. როგორი მოსასმენი იყო მასწავლებლების ბუზღუნი? ამიტომაც დაჯდა შინ. მასწავლებლებსაც არ მოუკლავთ თავი, რამდენჯერმე ყასიდად შეუთვალეს, გააგრძელე სწავლაო და ეგ იყო...
სხვები სწავლასა და კარიერას რომ ეძალებოდნენ, მამაჩემი სასმელს ეტანებოდა. მერე ცოლიც შეირთო და სრულფასოვან კაცად ჩათვალა თავი. უფილტრო პაპიროსი და სასმლის სუნი იყო მამაჩემი - სხვა არავინ! სხვისთვის ბავშვობა მწიფე ატმები და თოვლის ფანტელები იყო, ჩემთვის ყორნის მყრალი ბუმბულის ხვია! ვცდილობდი, მზისთვის გამომერთმია სითბო და სინათლე, მაგრამ მზეც მერიდებოდა თითქოს. გათიბული ყანის ნაპირზე დაყრილი ძნებივით მედო გულზე დარდი, მაგრამ არავის ეცალა ჩემთვის!
სადღეობო ლუკმებისთვის იბრძოდა დედა. უფროსი ძმა ხშირად სკოლაშიც არ დადიოდა. ლამაზი ბიჭი იყო ჩემი ძმა: თეთრი, თხელი სახე ჰქონდა და თაფლისფერი თვალები. მამას გაურბოდა, მაგრამ უარესებთან ხვდებოდა. მიზეზი ერთი იყო: კარგებს თურმე, გლახის შვილთან არ უნდოდათ ურთიერთობა!
ერთხელ, ნაახალწლევს, მამამ სოფლის ბიჭბუჭობას დაუძახა, - ღორი დავკალი, მწვადებს გაჭმევთო. საიდანღაც დასპირტული, წყალწყალა ღვინოც მოიტანეს და დაიწყო უთავბოლო ღრიანცელი. გავერიდე იქაურობას. უჩვეულოდ თბილი საღამო იყო, მზე წითლად ჩადიოდა დასავლეთით და უფოთლოდ დარჩენილი ცაცხვის ქვეშ ჩამომჯდარი, უხმოდ ვესაუბრებოდი მნათობს. თითქოს ისიც გარბოდა, არც მას უნდოდა გლახის შვილთან საუბარი. უეცრად განწირული კივილი გაისმა. დედას ხმა ვიცანი. მობრეცილ ჭიშკართან როგორ მივედი, არ მახსოვს. ჩემს ძმას კიდევ უფრო დაჰკარგოდა ფერი და იქვე სისხლიანი დანა ეგდო. ვერც მივხვდი, რატომ იყო ყველა გაშეშებული და გაოგნებული...
ყველაფერში დამნაშავე ღვინო იყო. ღვინომ ააღებინა ჩემს ძმას დანა და კაცს დაარტყა. იმან შეაგინა და ამან დაარტყა! ეს არ ამართლებდა. მაშინ, გინებისა და ბილწსიტყვაობისთვის მამაჩემი ათასჯერ უნდა დაეჭრა...
მერე იყო უთავბოლო წიოკი, მილიცია, მეზობლებისა და ნათესავების ყალბი თუ გულიდან წამოსული თანაგრძნობა, თუმცა, ციხე იყო ფინალი...
გლახის შვილობას უკვე კაცისმკვლელის დის სახელიც დაემატა.
სკოლაში ძლივს მივედი. ერთი მასწავლებელი მყავდა ძალიან კარგი. ამბობდნენ, თანამშრომლებს სძულთ, რადგან ბავშვებს უყვართო. თავად არასდროს ლაპარაკობდა კოლეგებზე და ახალ თაობასაც არ გვლანძღავდა. მისი გაკვეთილები იყო ხელოვნება! გვპოულობდა, გვალამაზებდა, გვასწავლიდა, გვირჩევდა. არ ვიცი, ეს ვინმემ ასწავლა, თუ ბუნებით იყო ასეთი... მის გაკვეთილზე ცაზე მაღლები ვიყავით ყველა, მაგრამ გაკვეთილიდან გამოსული მოთიბული ბალახივით ვხდებოდი, რადგან ისევ გლახის შვილი ვიყავი და კიდევ - კაცისმკვლელის და...
სხვა გოგონებს ბიჭები ემეგობრებოდნენ, სიყვარულშიც უტყდებოდნენ, მე კი ისე მივლიდნენ გვერდს, როგორც გვალვების დროს ღრუბლები დამზრალ მიწას. სწორი გითხრათ, არც მშურდა იმ გოგონების, თავხედურად რომ თამაშობდნენ სათნოების როლს და ბიჭების რეიტინგები რომ ჰქონდათ შედგენილი გონებაში. უბრალოდ, მეც მინდოდა, მეგობარი მყოლოდა. იმ რჩეულ მასწავლებელს ყველაფერს ვერ ვეუბნებოდი, მას არც მაგდენი დრო ჰქონდა. მთელი სკოლის ბავშვები გაკვეთილების მერე სახლში აკითხავდნენ და იქ ამეცადინებდა კიდევ. არ დაიჯერებთ, მაგრამ ფულს არავის ართმევდა... მეცოდებოდა ჩემი თავი იმიტომ, რომ ერთი ადამიანის გარდა, არავინ იყო ჩემს სიახლოვეს და იმ ერთსაც იმდენი ვინმე ეხვია გარს...
იმ დროს, როცა მე მოსწავლე ვიყავი, არავის შიოდა. ჩვენც გვქონდა საკვები. მე კი საკვებზე მეტი მინდოდა და ის მეტი ჩემთვის არავის ემეტებოდა. სკოლის დამთავრების შემდეგ არც მიფიქრია, რომ სწავლას გავაგრძელებდი. ძმა ისევ ციხეში იყო, დედა - შრომაში, მამა - ღვინის და პაპიროსის სუნში, უმცროსი და-ძმაც - გლახის შვილობაში... ასეთ სიტუაციაში რაზე უნდა მეფიქრა? ვიყავი დინებას მინებებული და უმომავლობასაც არ ვდარდობდი! არც ვიცოდი, მომავალი რას ერქვა! მერე სოფელი დავტოვეთ, ქირით შევეხიზნეთ ქალაქის ხუთსართულიანი სახლის უმზეო ოთახს.
ძალიან დიდი დრო უმიზნოდ დამეკარგა. მამა ცოცხალი აღარაა, დედას სული ძლივს უდგას, ძმა ციხიდან დიდი ხანია, გამოვიდა და მამის გზას იმეორებს. უმცროსებს მამიდამ უშველა... მე ამ ასაკში ისევ გლახის შვილი და კაცისმკვლელის და ვარ, რა დავაშავე?!
ალბათ ვწუწუნებ, ვჭირვეულობ, ბევრს მოვითხოვ ამ ასაკში. არა, მე ასეთი უნდა ვყოფილიყავი სიყმაწვილეში, ჯიუტად მომეთხოვა ჩემი წილი ბედნიერება დედამიწაზე, მეტი გამებედა, მეტად შემენჯღრია საკუთარი შესაძლებლობების ყულაბა, რომელიც ახლა აღარავის სჭირდება! ცისთვის ღამით ვარსკვლავები გამომეთხოვა, დღისით მზე, საზოგადოებისთვის - უფლებები და სიყვარული, მაგრამ დავიგვიანე. მე დავიბადე შემოდგომისთვის, უსიზმრო ძილისთვის, უალერსო მომავლისთვის! თურმე, არც გაზაფხულს მოგიძღვნის ვინმე, არც ვარსკვლავი და მზეა შენი, თუ არ მიისაკუთრე! ახლა ჩემთვის გვიანია, მაგრამ სხვამ გაითვალისწინოს და ცხოვრებიდან აიღონ ყველაფერი, რაც უნდათ და რაც მოუხდებათ, მერე რომ არ ინანონ, არაფერია ცხოვრებაო! აიღეთ დიდი ფუნჯები, ბევრი ფერადი საღებავი და ხატეთ თქვენი მომავალი... სხვა არავინ დაგიხატავთ, დამერწმუნეთ!
ცოტა ხნის წინ სოფლად მივედი და თვალთ დამიბნელდა, ისეთი გასაცოდავებული იყო იქაურობა. სახლის უპატრონობას სათონისა და საქათმის დაქცეულობა უფრო ამძაფრებდა. უხეში ბალახი, რომელიც ნახირს არ გადაეძოვა, ნიშნის მოგებით მეუბნებოდა თითქოს, რად მობრუნდი, რა დაგრჩა აქ, გლახის შვილო?.."
როლანდ ხოჯანაშვილი