"მხოლოდ მამა გამიგებდა..."
არაქართული სილამაზით გამორჩეული იყო გურამ გვალია. როცა გარდაიცვალა, ერთიანად დადარდიანდა სოფელი. თუმცა მერე, როცა ახალმა ტკივილებმა და საზრუნავმა ხალხს სხვა თავსატეხი გაუჩინა, ძალიან ცოტას ახსოვდა ობოლი გოგონები, რომლებიც დედის იმედად, უპრეტენზიოდ იზრდებოდნენ.
ცოტა ხნის წინ გურამის შვილი, თათია შემეხმიანა. ის ახლა სტუდენტია. ნათქვამია, სხვისი ობლები სწრაფად იზრდებიანო და ვერც წარმოვიდგენდი, ამხელა თუ იქნებოდა ის ნამცეცა გოგონა, მამის დაკრძალვაზე გაფართოებული თვალებით რომ უყურებდა სამძიმრის სათქმელად მისულ ხალხს. თათიამ ვიღაც თავის მსგავსი ობლის ნაწერი მაჩვენა, მეც დავწერ მამაზეო. შესაძლოა, ვინმესთვის ეს მონათხრობები მსაჯული იყოს, ზოგისთვის შვება, ზოგიერთისთვის მხოლოდ განწყობის საფუძველი - მე მათ თითქმის უცვლელად გთავაზობთ:
მონათხრობი პირველი:
"გამარჯობა, მამა! ამ წერილს უმამო ადამიანების ქვეყნიდან გწერ. რაც შენ წახვედი, მე აქ დავბინავდი. ეს ქვეყანა სავსეა ჩემნაირებით, აქაურები ჩვეულებრივ დადიან, იღიმიან და ცხოვრობენ... დადიან და დაატარებენ შიგნით, სადღაც ღრმად ჩამძვრალ მოფუთფუთე ტკივილებს, ყოველდღიური აჩრდილებივით. ასე ვარ მეც...
გთხოვ, მითხარი, რომ სამყარო, რომელშიც ვარსებობთ, ორი შრისგან შედგება და ჩვენ უბრალოდ სხვადასხვა შრეში ვიმყოფებით. გთხოვ, დამანახვე კავშირი ამ სამყაროებს შორის თვალებით, რომლებიც შენ დამიტოვე. ჩემი ცნობიერი სამყარო ორ ნაწილად იყოფა: შენთან ერთად და შენ გარეშე - ამ საზღვარს, რომელიც სიკვდილმა ან უკეთ, შენმა გარდასახვამ დადო, აღარ ძალუძს, გამთელდეს. მას შემდეგ მთელი ძალებით ვაშენებ ხიდებს, რომ ქვეყნიერების ამ ორ ნაწილს შორის კავშირი აღვადგინო.
ირგვლივ სულ ასეთი ხიდებია, უმამო ადამიანების ხიდები - ერთი ნაპირიდან მეორეზე მოგონებებს რომ ეზიდებიან. ზოგი გზაში ეკარგებათ, ზოგიც მოჰყვებათ ნაპირამდე. ვერავინ დამაჯერებს, რომ შენ ის აგურები და ფილა ხარ, სიკვდილის შემდეგ რომ შემოგიხაზეს, დედა რომ გულმოდგინედ უვლის და მთვრალი კაცები ღვინით ასველებენ წელიწადში ერთხელ. ეს ძალიან სასაცილოა, მამა.
ვერავინ მეტყვის, რომ ღმერთი არ არსებობს, რადგან თუ ეს დავიჯერე, მაშინ შენი გაქრობისაც უნდა მჯეროდეს, ამას კი ვერ შევეგუები. ალბათ ამიტომ გახდი ჩემი რწმენის გარდაუვალი მიზეზი და ჩემი უწყვეტი კავშირი ღმერთთან.
შენ იმ მიწის და ბალახების სუნი ხარ, ყოველ გაზაფხულზე რომ ასდის ჩვენს გაშენებულ ბაღებს; ის ჩრდილიანი ადგილი ხარ, სადაც საკუთარ წარმოსახვაში დაღლილი ვჯდები და სულს ვიმყუდროვებ; ის თამბაქოსსუნიანი ხელები ხარ, ბავშვობაში ეზოში წაქცეულს, ახლა კი დიდობის თანდაყოლილი პრობლემებით დაღლილს, წამოდგომაში რომ მეხმარება. რაც შენ წახვედი, მე ისე გავიზარდე, ჭიანჭველას დავემსგავსე - ჩემზე დიდი წონა საზრუნავი შემიძლია ავიკიდო და ხანდახან საწოლის ქვეშ შეუხედავადაც ვიძინებ.
ისე გავიზარდე, თხილისას კი არა, საკუთარ გულს ვყოფ და ნაწილებად ვარიგებ ჩემს ადამიანებში, რომლებიც უშენოდ გავიცანი. შენგან ვიცი, რომ გზა ისე უნდა გაიარო, გულის დარიგება მოასწრო და ალბათ სხვა რამეებიც მეცოდინებოდა, მეტი დრო რომ გვქონოდა, ცოტა მეტი დრო. თუმცა, დროც ხომ პირობითად იზომება - ჩვენ გვაქვს ყველაზე დიდი კავშირი ამქვეყნად, რადგან ორივეს გვყავს საკუთარი ღმერთი, უსახელო, რომ ამის გამო სხვებივით ჩხუბმა არ მოგვიწიოს და გვაქვს საკუთარი ლოცვები. ამ ლოცვებით ვაბოლოებ დღეებს დაძინებისას, ისევე უბრალოდ, როგორც შენს წასვლამდე. ყოველ ღამით ვებრძვი სიზმრებს, დღისით - ყოველდღიურობას. ვიბრძვი ისე, როგორც შემიძლია...
რაც დარდის აწონა ვისწავლე, მივხვდი, რომ სიკვდილის დარდზე მეტი წონა მხოლოდ სიყვარულზე დარდს ჰქონია. ვიცი, ხანდახან ისეთი არ ვარ, როგორიც გენდომებოდა ვყოფილიყავი. ადამიანები ზოგჯერ ძალიან ვაკვირვებთ ერთმანეთს და უფრო მეტად - საკუთარ თავს. ვიცი, ისეთსაც მიმიღებ, როგორიც გავხდი - ბევრი არც არავინ და არაფერი, მა, მაგრამ ჩემთვის ისიც საკმარისია, თვალების გახელა და სამყაროს დანახვა რომ შემიძლია. თუმცა ვიცი, რომ მოწყენას ასაკი არ აქვს და ხანდახან საშინლად მეშინია, არ მომბეზრდეს გასავლელად დარჩენილი ბილიკები; ისიც ვიცი, რომ ჩემი გზა, სადაც უნდა დამთავრდეს, შენთან მომიყვანს და სანამ იარსებებს ფიქრები შენ შესახებ, ჩვენ ისევ იმხელები ვიქნებით, რამხელებიც დავშორდით ერთმანეთს.
ალბათ ამიტომაც გამეფანტა დაბერების და უცაბედი დასასრულის შიში. მათი დაკარგვის მერე კი, სხვა შიშები ძნელად გერევიან... მაპატიე, რომ პირველად ახლა გეუბნები როგორ მიყვარხარ; მაპატიე, რომ შენი წასვლის შემდეგ ისევ მაცვია ფერადი კაბები და რომ ისევ ვცეკვავ, ყველაზე თავისუფლად, თავდავიწყებით მაშინ, როცა არავინ მიყურებს; რომ ისევ ვუკრავ უთენია ჩვენს საერთო მელოდიას, ძილიდან გამოყოლილი უდარდელობის გასახანგრძლივებლად; რომ ისევ ისე ვიცინი, თითქოს არაფერი დამიკარგავს... ვიცი, გამიგებ და ვიცი, გაიგონებ, ვიცი, რომ აქ ხარ, მამა!"
მეორე მონათხრობი:
თათია:
"გულწრფელად საუბარი ზოგჯერ რთულია, მაგრამ სასიამოვნოცაა; შვებას გრძნობ, სასურველ სათქმელს რომ თავისუფლად ამბობ ან იმას, რაც ქრონიკული დაავადებასავით გამუდმებით გაწუხებს. დიდ ტკივილებზე გულწრფელად ან უიშვიათესად და თანაც, უახლოეს და უსაყვარლეს ადამიანებთან საუბრობენ, ან საერთოდ არ საუბრობენ. ეს ყველასთვის საჭიროა, მაგრამ დასაწყისი, პირველი სიტყვების სწორად შერჩევა, აზრის შესაფერისად გადმოცემა ცალკე დილემაა, რადგან საკითხის მთელი მტკივნეულობა საერთოდ არაა სასურველი თავიდანვე ჩანდეს. ამბის შერბილებული შესავლით დაწყება გიტოვებს ძალას, რომ მაქსიმალურად შეძლო სისუსტის გამოვლინებისგან თავის შეკავება. ეს ხრიკი ჩემთვის ყველაზე გონივრული და პრაქტიკულია. ჩემი ყველაზე დიდი ცხოვრებისეული ტრაგედიის შესახებ ალბათ, ერთი-ორჯერ თუ მისაუბრია საუკეთესო მეგობრებთან, რაც იმაზე მძიმე იყო, ვიდრე მისი მდუმარედ ტარება. ყველაზე ცუდი კი ის იყო, რომ მათთან ამ განდობამ შვება ვერ მომგვარა. სული წყლისგან გაჟღენთილი იმ სამოსივით დამიმძიმდა, სატარებლად რომ ძალიან გამაწამებელია. დიდი ხანია, მსგავსი მცდელობა არ მქონია; ვფიქრობ, აზრი არ აქვს, შეღავათი არ მოჰყვება არადროს და იმიტომ...
ჩემი ტრაგედია 2002 წელს დაიწყო და მანამ არ დამთავრდება, სანამ ჩემი არსებობა არ დასრულდება ამქვეყნად. ჩემს ტკივილს სახელად მამა ჰქვია. მაშინ მე მხოლოდ ორ-ნახევარი წლის ვიყავი; იმდენად პატარა, რომ არც კი მახსოვს, მამა როგორ გამოიყურებოდა, როგორი ხმა ჰქონდა, არ ვიცი მისი სპეციფიკური მიმიკები ან ჩვევები, არ მახსოვს მისი სითბოს და სიყვარულის გამოხატვის მომენტები... ამის გამო ყოველთვის მშურდა მათიც კი, ვისაც მოზარდობის ან ზრდასრულობის ასაკში ჰყავდათ მამა გარდაცვლილი... რა თქმა უნდა, ასეთი ტკივილის მქონე ყველა ადამიანის მესმის და კარგი იქნებოდა, არავინ იტანჯებოდეს ამის გამო, მაგრამ მათი მდგომარეობა ოდნავ უკეთესია ჩემთან შედარებით, რადგან გააჩნიათ მოგონებები, რომლებსაც ცხოვრების ბოლომდე გაიხსენებენ და თავს ინუგეშებენ.
საბედნიეროდ, შესანიშნავი წარმოსახვის უნარი მაქვს და წარმოვიდგენ ხოლმე მამასთან შესაძლო ურთიერთობის იდეალურ მომენტებს. ღმერთო, რა ბედნიერი ვარ ასეთ დროს. სასწაულად დიდ სიყვარულს და სითბოს ვგრძნობ ხოლმე. ფანტაზიებიდან გამორკვევის შემდეგ კი საპირისპიროს ვეჯახები - ტკივილს და სინანულს... სინანულს იმისას, რომ ეს რეალობა არ იყო. ერთხელ, ოთხი ან ხუთი წლის რომ ვიქნებოდი, დეიდამ რაღაც იდუმალი და შთამაგონებელი ხმით მითხრა, დედიკო არ გააბრაზო, თორემ მაგას შენი მამიკო ციდან დაინახავს და გაბრაზდება, მერე შენთან მოვა, გამოგეცხადება სიზმარში ან ცხადში და იცოდე, შეგეშინდება, ამიტომ ჭკვიანად იყავიო. დეიდას სურდა ჩემი დისციპლინირება, რადგან ძალიან ცელქი ბავშვი ვიყავი, მაგრამ მან რა იცოდა, თუ ამ დაშინებით ჩემში უზარმაზარ იმედს ჩასახავდა. ამ სიტყვებმა ნათელი სხივივით შემოანათა ჩემს გონებასა და გულში. ისე იმოქმედა და ისე დამარწმუნებლად ჟღერდა, რომ დედას გაბრაზებისას სულ ვფიქრობდი: ნეტავ, მამა ახლა თუ მოვა-მეთქი. რა თქმა უნდა, განზრახ ცუდად არასდროს მოვქცეულვარ, მაგრამ ყოველთვის მინდოდა რაიმე მსგავსი მომხდარიყო. ეს იმედი დიდხანს გამყვა, თუმცა, როდესაც წამოვიზარდე, უბრალოდ, იმედგაცრუებისგან უარვყავი და მოლოდინიც გამიქრა.
ცხოვრებაში სხვა თუ არაფერი, იმაში მაინც გამიმართლა, რომ შესანიშნავი და სამყაროში გამორჩეულად ღირსეული დედა მყავს. დედა, რომელიც პოლიფუნქციური არსებაა, რადგან ერთდროულად არის დედა, მამა, ექიმი, მოძღვარი, მასწავლებელი, მეგობარი, მსაჯული, ანგელოზი და თავად ღმერთიც კი. ერთადერთი, რაზეც დედასთან, როგორც მეგობართან, არ მისაუბრია, ეს ტკივილია, რომელიც გვაერთიანებს. ამავეს თქმა შემიძლია ჩემს დაზეც, რომელიც რომ არ მყოლოდა, იმაზე მარტოსულად ვიგრძნობდი თავს, ვიდრე ვარ. ჩემი ცხოვრება იმაზე მოსაწყენი და ერთფეროვანი იქნებოდა, ვიდრე არის, იმაზე უჟმური და აუტანელი ვიქნებოდი, ვიდრე ვარ. რაც უფრო ვიზრდები, ეს ტკივილი ჩემში უფრო ფართოვდება, იზრდება და ღრმავდება, მეტად ჩაფიქრებული, გულჩათხრობილი და სევდიანი, მარტოობასთან მიჯაჭვული ვხდები. ცხოვრება ჩემთვის სპირალურად აღმავალი შრეებისგან შედგება. ბავშვობაში გავლილი ვიწრო რკალები უზრუნველობისა და უდარდელობის გამომხატველია; ზრდასთან ერთად მოვალეობები, პასუხისმგებლობები, მოთხოვნილებები და საჭიროებები იმატებს, რომელთა მისაღებად და შესასრულებლად გარკვეული წინაღობების გავლა, გადალახვა და გადატანა გვიწევს. ეს ყოველივე კვალს ტოვებს ჩვენს სულზე და გამოცდილება, ცოდნა, სიძლიერე, ტკივილები, კარგი ან ცუდი ისტორიები გვემატება. ყოველ მომდევნო გაფართოებულ შრეზე ასვლისას სირთულეები, ტრავმები, დანაკარგები და ასე ვთქვათ, შენაძენები იმატებს.
ჩემი ცხოვრება ბავშვობიდანვე არ ყოფილა მარტივი, ყოველთვის ბევრ რამეზე მიწევდა ფიქრი, ვთმობდი ძლიერი სურვილის მიუხედავად, ვითმენდი და ასე შემდეგ. ძალიან მინდოდა, პატარა ჭირვეული გოგონა ვყოფილიყავი, რომლის უბრალო, მოღრუბლული სახის დანახვაზეც კი ფუსფუსი და შფოთვა იწყება. ახლა იმ პატარა თათიას ნახვა რომ შემეძლოს, რომელიც სასურველი სათამაშოების ან რაიმე მსგავსის წინ უხმოდ ჩაივლიდა ხოლმე, მივიდოდი და ვეტყოდი: "პატარავ, როდესაც შენ გაიზრდები, ძალიან ძლიერი და ჭკვიანი გოგონა იქნები. ამ უბრალო სევდას, რომელსაც მხოლოდ იმიტომ გრძნობ, რომ სათამაშოს ვერ გიყიდიან, უფრო დიდი და ღრმა ტკივილები ჩაანაცვლებს, მაგრამ გახსოვდეს, ყველაფერს გაუძლებ. დაიმახსოვრე, ნივთები უმნიშვნელოა, ადამიანები გიყვარდეს, ადამიანებში კი სული. იყავი სულგრძელი, მომთმენი და ყველაფერი გამოგივა".
ბავშვობაში არ მჯეროდა თოვლის ბაბუის, რადგან მას ძირითადად შოკოლადები მოჰქონდა. ჩემი მეგობრების შემთხვევაში კი ასე არ ხდებოდა. მათ სულელებად ვთვლიდი, რადგან ვხვდებოდი მათი "სანტები" მშობლები იყვნენ, მაგრამ სჯეროდათ ამ ჯადოსნური ტყუილის და ბავშვობასაც იფერადებდნენ. როდესაც ბავშვობა დასრულდა და ჩემს ცხოვრებაში ე.წ. თინეიჯერობის ასაკი დაიწყო, პირველი შეყვარებული გავიჩინე და ძალიან მინდოდა, ეს ამბავი ისევე გამეზიარებინა მამასთვის, როგორც დედას ვუამბობდი. მახსოვს, ეს იმდენად მსურდა, რომ ერთხელ ლექსიც კი დავწერე, სადაც მამას თითქოს ვუამბობდი, როგორი ბიჭი მიყვარდა. სულ მინდა სულიერი და ეგზისტენციალური კრიზისების დროს მამას ვესაუბრებოდე და მისგან ნუგეშისცემას, დარიგებებს ვიღებდე. მგონია, მის გარდა ვერავინ გამიგებს და ამიტომ ან საერთოდ არავის ვუყვები, ან მსუბუქად ვუზიარებ მეგობრებს რაღაცებს. ყველაზე დეპრესიულ მომენტებში მხოლოდ ერთი ფრაზა მიტრიალებს თავში: "მხოლოდ მამა გამიგებდა", "მხოლოდ მამა მიშველიდა"... ასეა, მამისგან უსასრულო და უზარმაზარი ტკივილი დამრჩა გენეტიკასთან ერთად, რომელიც ფენოტიპურად არც კი გამოვლენილა ჩემში. რუმის სიტყვებია: "ცოდვისა და უცოდველობის მიღმა უზარმაზარი სივრცეა. მე შენ იქ შეგხვდები". მეც ამას ველი: მამასთან "იქ" შეხვედრას..."
P.S. პირველი მონათხრობის ავტორის ვინაობა არ ვიცი, ამიტომ ინკოგნიტოდ წარმოვადგინე. თათია გვალია კი ოდესღაც, სულ პატარაობის ჟამს მინახავს, მამის ფერი გამოჰყოლოდა პატარა გოგონას. ახლა კი, უმამობის მიუხედავად, გაძლიერებული ახალგაზრდის მონათხრობს მხოლოდ იმიტომ გიზიარებთ, რომ უმშობლობა მარტო ემოცია კი არა, თურმე დიდი ვალდებულებაცაა...
როლანდ ხოჯანაშვილი