"ოკრო გოგოდან" მარადონამდე - გზაპრესი

ენგურის ხიდთან მისულ ადამიანებს ერთი სატკივარი აერთიანებთ: ენგურს იქით "სხვა" საქართველოა - დედას მოწყვეტილი მადლიანი მიწა, შავი ზღვის დუდუნით ნათქვამი მუსიკა, ქათქათა ჩაჩქანით თავდამშვენებული მთები, სმარაგდისფერი რიწა, მიმოზების სინატიფე, ცაში გაჭრილი პალმები, ბიჭვინთა თავისი მოზაიკით და ფიჭვებით, აფხაზ-ქართველთა მოყვრობითა და მტრობით ნაგებ-ნანგრევი დღევანდელობა... ნანა გუჯეჯიანი ერთი იმ დევნილთაგანია, რომელსაც არ უთენდება და არ უღამდება აფხაზეთის ხსენების გარეშე. უამრავია გასახსენებელი აფხაზეთზე. ეს გახსენებები მომავალ თაობებს უნდა გადავცეთ. ვერასდროს გადაიქცევა წარსული მომავლად, თუ თაობებს არ ვეტყვით, რა წაგვართვეს, რა დაგვათმობინეს, როგორ გატეხეს ხიდი ჩვენსა და აფხაზებს შორის...

გთავაზობთ ნანა გუჯეჯიანის მცირე მოგონებებს:

სოხუმელი მარადონა...

"საითაც არ უნდა წახვიდე, სოფელსა თუ ქალაქში, ერთი აბდალი ყველგან შეგხვდება მაინც... იყო ერთი ტანად პატარა კაცი სოხუმში. ჭაღარაშერეული თმა მუდამ აწეწილი ჰქონდა, წვერსაც შეჰპაროდა სითეთრე. ოდნავ ჩასკვნილ, შარვალშემოხეულ მარადონას წვრილი ბაწრით ერთმანეთზე გადაბმული "სგუშონკის" ქილები დაჰქონდა მუდამ. თან სდევდა ფეხით მიმავალ მარადონას ეს ქილები და თითქოს აკომპანემენტს უწევდა ასფალტზე გაჩოჩიალებისას. მიდიოდა და წელიწადის ნებისმიერ დროს წელს ზემოთ შიშველ მკერდზე ეკიდა ქვებისგან აკინძული "მძივი". მიდიოდა და თითქოს ამ ყველაფრის თრევით თავს ისჯიდა. ერთი შეხედვით, მხიარული, უდარდელი ადამიანის შთაბეჭდილებას ტოვებდა. მისი სიმღერების რეპერტუარიდან თუ იმსჯელებდით, ასე იყო. არადა, რამდენჯერ შემივლია დაუვარცხნელი თმიდან მომზირალი ორი დიდრონი, შავი, სევდიანი თვალისთვის, როცა "პინგვინის ქვის" სკამის კუთხეში ჩამოჯდებოდა წოწიალის შემდეგ. შემივლია მისთვის თვალი და მიფიქრია, ნეტავ, როგორი იყო ის მანამ, სანამ...

სოხუმში მას ზოგი მდიდარ ადამიანად ასახელებდა, რომელიც თითქოს სპეციალურად ინიღბება ასე, ზოგი დრამატულ ბავშვობას ხატავდა მისი სახელის ხსენებისას. ზოგიც გაოგნებული თავის თავსაც უსვამდა კითხვას: საიდან მოვიდა, როგორ გაჩნდა აქო? ერთი კია, მარადონას შესახებ სიმართლე არავინ იცოდა. სანაპირო მის გარეშე ცარიელი იყო. როგორც კი მისი "სგუშონკის" ქილების ჟღარუნის ხმა შემოესმებოდათ, ახალგაზრდები იწყებდნენ მანეთიანის ამოქექვას ჯიბიდან, რათა მარადონას ფართო რეპერტუარიდან შეესრულებინა იმ დროისათვის ყველა ბიჭისთვის აუცილებლად მოსასმენი სიმღერა "ვარაბსკაია"... ისიც ჩამოჯდებოდა და ომახიანად დასჭექდა, თან აზარტში შესული დამკვეთების სახეებს აკვირდებოდა, მოითხოვდნენ თუ არა "რეპეტეს" ჟინმორეული ბიჭები... ასე გრძელდებოდა მანამ, ვიდრე მომაბეზრებელი არ გახდებოდა მისი გაურკვევლი ხმით ნამღერი. ასე გრძელდებოდა ცხოვრება მანამ, სანამ სოხუმის ზღვა და ცა ერთი იყო ორი პატარა ერისთვის. მერე? მერე კი არ ვიცი, ავბედითმა ომმა საით და როგორ გააგრძელებინა მარადონას ცხოვრება. ან ვის ახსოვდა ის, როცა ყველა თვითგადარჩენისთვის იბრძოდა. არადა, სოხუმი მის გარეშე არაფერი იყო... მარადონას იხსენებდა მამა სხვა კაცებთან ერთად, თბილისის საერთო საცხოვრებლის კუთხეში გაშლილ მაგიდასთან. იხსენებდა და მახსოვს, როგორ უწყლიანდებოდა თვალები. მარადონა ახსენებდა მთელ სოხუმს და ცხოვრებას, რომელიც იქ დარჩა სამუდამოდ! ბავშვობის მეგობარი, რომელიც წლების შემდეგ ვიპოვე, მომიყვა სოხუმურ ამბებს და როცა კითხვაზე, "მარადონა ცოცხალია?" პასუხი იყო - "კი", სიცოცხლე დაბრუნდა ჩემში, დაბრუნდა ბავშვური სიხალისით. ასე მგონია, მარადონა უხილავი ძაფია ჩემსა და აფხაზეთში დარჩენილ ბავშვობას შორის. მგონია, რომ მარადონა, წელზეშემორტყმულ თოკზე მობმული ქილებითა და ყელზე დაკიდებული უზარმაზარი ქვების მძივით არანჟირებას უკეთებს თავის წამოწყებულ სიმღერას და ატანს ტალღას ჩემამდე და ჩვენამდე... და კიდევ, "პინგვინის სკამზე" ჩამომჯდარი, დაუბანელ-დაუვარცხნელი თმიდან ორი სევდამორეული შავი თვალები მონატრებას აბარებენ მზის სხივებს და სჯერა მას, როგორც მე, ჩვენ ისევ ვიქნებით ერთად, ისევ ამოქექავენ ბიჭები ჯიბეებს და ამღერებენ მისი რეპერტუარიდან მონატრებულ მელოდიას! იმღეროს თუნდაც გაურკვეველ-დაუდგენელი ხმით... მეშინია ისევ ვიკითხო, ცოცხალია თუ არა მარადონა? ვაითუ, ის ძაფი გაწყდეს, პასუხის მეშინია... ოღონდაც იყოს, რაა... იმღეროს... იმზიროს... იჟღარუნოს... დარჩეს გამოუცნობელ და შეუცნობელ, მაგრამ ჩვენს მარადონად!"

შემოდგომური დამშვიდობება

"შემოდგომამ ფოთლის ცვენით დამშვიდობება იცის ლამაზად... ოქროსფრად შეღებილ სხვადასხვა ზომის ფოთოლს ააფრიალებს და რწევა-რწევით აბნევს ირგვლივ. კარგია, მაგრამ ზამთარი მირჩევნიაო, თქვა ბებიამ და სარწეველა სკამზე მოკალათებულმა ჯერ ბუხარში შეუკეთა შეშა, შემდეგ კი მუხლებზე თბილად შემოიკეცა სიძველისგან გახუნებულფერიანი პლედი. თან სიამოვნებისგან კრუტუნებდა, ნიშნის მოგებით გადახედა ბაბუას, რომელიც ტახტზე წამოწოლილი წიგნს კითხულობდა. კითხულობდა ერთ წინადადებას მეორედ, მესამედ, ავიწყდებოდა და უბრუნდებოდა ისევ იმ გვერდს, რომელიც უკვე ჩაიკითხა. ეეჰ! - ამოიოხრა და სიბერეს კიდევ ერთხელ მიაწყევლა ბებომ. სიბერე ტკბილიაო, ვინ თქვა, - ფიქრობდა ბებია. - წლები შემოდგომას ჰგავს, აი, იმ ფოთოლს, რწევა-რწევით რომ ცვივა. სიბერე კი ზამთარია, ბუხრისპირას მიმჯდარი და მომლოდინე დიდი თოვლისა, რომელსაც მძიმედ იხურავს ისეთაც დამძიმებული დედამიწა..."

ისევ სოხუმი და... დედა

"ვინც ერთხელ მაინც სწვევია სოხუმს, კარგად ახსოვს გზა პალმებითა და მიმოზებით დახუნძლული, ლაპლაპა ზღვა... იმ სილამაზის აღწერა შეუძლებელია, მაგრამ ახლა სულ სხვა რამის გახსენებას ვცდილობ. ერთი ჩვეულებრივი დილა იმ არაჩვეულებრივ დღეებს შორის, რომელიც გამო(მ)გვივლია.

გემის ხმის ან მეზობლის სიცილზე გამოღვიძებული იხსენებ, რა დღეა დღეს და როცა დაზუსტებულად უპასუხებ საკუთარ თავს, რომ შაბათია, გადაბრუნდები და ძილის შებრუნებას ცდილობ, თუმცა უშედეგოდ. მეზობელი ისე ლაზათიანად ჰყვება, როგორ გაუვარდა ხელიდან "კოფეს" ჭიქა და დამდუღრა დედამთილი თითქოს შემთხვევით, ქართული მრავალხმიანობის დარად სხვებმაც შეაშველეს სიცილ-კისკის-ხორხოცი და ეკითხები ისევ საკუთარ თავს: ამათ ხელში როგორ დაგეძინება? დგები ძილისგან ძლივს თავდაღწეული, ფეხებზე ჩუსტებს უკუღმა ამოიცვამ და ცნობისმოყვარე, ძილისგან შეშუპებული თვალებით უერთდები სამეზობლოს კრებას, რომელსაც უკვე მოუსწრია ორჯერ ყავის მირთმევა (ჭიქების რაოდენობამ გაფიქრებინა ეგ). ვერავინ გამჩნევს, მათ თავიანთი სამყარო აქვთ. იფშვნეტ თვალებს და ხმამაღლა თვლემ. ამ დროს დედა მოიხედავს შენკენ და გკითხავს: "ადექი, ქალბატონო?! დაგიფრთხეთ შუადღის ძილი? ჩვენ ბოდიში!" შენ ამ დროს არ გეღიმება, უქნევ ქეციანი თხასავით თავს და გინდა ეს ქოქოლა სწრაფად მორჩეს, რომ შემოგთავაზოს ყავა (სულ სხვა გემო აქვს მის მოდუღებულს)...

დაილოცოს მადლიანი დედის ხელი, ახლა მართლა გამოგაფხიზლა იმ ყლუპმა ყავამ, რომელიც მორთმევისთანავე მოწრუპე. დაგივლიდა ეს დალოცვილი სასმელი მთელ ორგანიზმში ელექსირივით, აგიჩქარებდა გულს და თუხთუხს იწყებდა სისხლი, დროებით გაყინული. ან კიდევ - გამოიღვიძებდი, ყავით ხელში აივნიდან ზღვის უკიდეგანობაში ჩაიძირებოდი. თვალებდახუჭული ყავისა და ზღვის მლაშე სუნის ფონზე უზარმაზარ სიამოვნებას იღებდი და ფიქრობდი, რომ გათენდა შენთვის ლამაზად და უჩვეულოდ... მერე ტელეფონის ზარის ხმაზე ყურმილის ასაღებად ერთ წამში ადგილზე გაჩნდებოდი, ხმის გაგონებამდე ათას ვერსიას ამუშავებდი, ვინ შეიძლება ყოფილიყო და იწყებოდა დილა მშვიდობის სურვილებით, ფერიასა და ზღაპრის გმირებს შედარებული თავბრუდახვეული სხვადასხვა კომპლიმენტით... წიგნის გმირად წარმოიდგენდი თავს და გინდოდა, სწრაფად გაეთიშა ინკოგნიტოს, მეგობრისთვის სიტყვასიტყვით რომ მოგეთხრო დილის ამბები. გისმენდა მეგობარი, ხან ასე გეტყოდა, ხანაც ისე. მეგობარია და უნდა შენთვის კიდევ უკეთესი ტელეფონით მოსაუბრე მეზღაპრე, ვერ გაამტყუნებ...

მერე რთავ მუსიკას და იწყებს დედა დაზეპირებული ტექსტის მეასეჯერ გამეორებას: "ადექი ერთი, დამეხმარე, ცეკვა-სიმღერა მიშველის მეე..." (წავიდნენ მეზობლები და აწუწუნდა დედა). შენ მისი არ გესმის. ყველაზე სანუკვარი ქალის ხმას ფარავს ხმამაღალზე ჩართული მაგნიტოფონის ხმა. პატრიცია კასს მეტი ხმა აქვს, ვიდრე მოქოთქოთე დედას... იცვამ, იხდი, იცვამ, იხდი და ვერ შეგიტყვია, რისი ჩაცმის ხასიათზე ხარ. ბოლოს, გადაწყვეტილებამიღებული, საკუთარ თავთან გამარჯვებული, გადიხარ სახლიდან. მეგობარი კარის ზღურბლზე გხვდება იმ იმედით, რომ ტელეფონზე საუბრისას რაღაც გამოტოვებული თავში ამოქექო და შემდეგ მას მოსამართლის დარად (ჩაქუჩის გარეშე,) მაგიდაზე მუჯლუგუნის დარტყმით გამოაქვს ვერდიქტი: "მოაშორე აქედან, ნი დლია ტებია..." და მთავრდება ესე ამბავი, შენთვის ლამაზად მოქსოვილი ამ სისხამ დილით! უბრუნდები რეალობას, გადიხარ გზას მეგობრიდან დედამდე, ის უკვე დამშვიდებული სადილს უმზადებს სიყვარულით ოჯახს, რაოდენ გასაკვირიც უნდა იყოს, პატრიციას სიმღერის ფონზე... როგორი თბილია და საყვარელი ამ დროს დედა, ეხვევი ზურგიდან და უკოცნი გულს, რომელიც შენთვის ფეთქავს დასაბამიდან..."

ციცი პავლოვნა

"როგორი ბანალურია, მაგრამ მაინც საჭირო და აუცილებელია ხშირად გამეორება იმის, რომ ჩემი სახლი ყველაზე თბილი და ტკბილია. მშობლიური სახლ-კარის მიტოვების შემდეგ, კიდევ უფრო რწმუნდები ამ სიტყვების სიზუსტეში და გიკვირს, "სხვაგან" მყოფს, სიტკბოსა და სითბოს ძალა არასოდეს რომ არ გიგრძნია... ჩემს მეზობლად ერთი ქალბატონი ცხოვრობდა, პატარა ტანის, ასაკში შესული, მაგრამ კოპწია. ერთი ფეხი ოდნავ მოკლე ჰქონდა და კოჭლობდა, თუმცა იფერებდა. ციცი პავლოვნა - ასე ვეძახდით მას სოხუმში. ცნობილი "მანიკურშა" იყო. ამ ადამიანს ფრჩხილები მუდამ მოვლილი ჰქონდა. ჩამოჯდებოდა სკამზე და თითქმის ყოველდღე ჰყვებოდა, როგორ დაქვრივდა 19 წლისა, როგორ ეძინა ნაჯახთან ერთად, რადგანაც ძალიან ლამაზი იყო და ეშინოდა, გაგანია მეორე მსოფლიო ომის დროს (სხვათა შორის, მისი ქმარიც ამ ომმა შეიწირა) ვინმე არ შევარდნოდა ამისთანა "კვაკვანტიას" - ასე საკუთარ თავს უწოდებდა. ყველაზე მეტად მის სახლში სტუმრობა მომწონდა. გამიღებდა ასჯერ თუ კიდევ მეტჯერ დაკაკუნებულ კარს (ყურთასმენის პრობლემა ჰქონდა), გამიძღვებოდა წინ "შეფერილი" კოჭლობით. თავბრუს დაგახვევდა რაღაცნაირი სუნი, რომელიც მთელ ოთახში იდგა. დღემდე "ვეძებ" და ვერაფერს ვამსგავსებ, რისი სუნის ორომტრიალი იდგა მის ცივ და ნახევრად ბნელ ოთახში. ტელევიზორზე "კრუჟაოიანი" ტილო ჰქონდა გადაფარებული. პატარა სერვანტიდან შემოგცქეროდა ორი ერთნაირი სახე. ესენი ჩემი ძმისშვილები არიანო, მიხსნიდა ყოველ შესვლაზე და რაღაცას ჩაიბუტბუტებდა. კედელზე, დიდი მუყაოს ქაღალდზე დაბეჭდილი ფოტოდან სამხედრო ფორმაში გამოწყობილი, ულვაშიანი, 20-ოდე წლის ბიჭი იმზირებოდა. "ეს ჩემი მეუღლეა", - ამის წარმოთქმისას ხმა ეცვლებოდა, თვალები ცრემლით ევსებოდა, მერე კი დაიწყებდა იმ ისტორიას, რომელსაც თითქმის ყოველდღე ჰყვებოდა. ყოველ ჯერზე ახალი ემოციით გადმოსცემდა და ანერვიულებული, გულამოსკვნილი ქვითინებდა. სკოლის მერხიდან ვუყვარდი, - დაიწყებდა ციცი პავლოვნა. - ორი წლით უფროსი იყო ჩემზე, ყველას ეშინოდა, რადგანაც ძალიან ძლიერი იყო. სულ მანებივრებდა ყვავილებით და "კრასნაია მასკვათი". როგორც კი სკოლა დავამთავრე, იმ დღესვე გავიპარეთ, მაგრამ სულ რაღაც 6 თვეში ომში წაიყვანეს. იმ დროს ფეხმძიმედ ვიყავი, მაგრამ ნერვიულობის ფონზე დავკარგე ნაყოფიო... არც ერთ სიტყვას არც მოუმატებდა და არც დააკლებდა. ამოიოხრავდა, ამოიღებდა ხალათის ჯიბიდან გაქათქათებულ ცხვირსახოცს, შეიმშრალებდა ცრემლებს და ავიდოდა კიბეზე "შეფერილი" კოჭლობით..."

ჩემი ოკრო

"კიდევ ერთი მშვენიერი დღის ემოცია მომყვება დღემდე. უფრო სწორედ, ღამის! აფორიაქებულმა და გულამოვარდნილმა რომ დავიძინე, მაგრამ დავიძინე?! არა, სკამისკენ ვაპარებდი მზერას; იმ სკამისკენ, რომელზეც დედამ "ხვალისთვის" ტანსაცმელი გადამიკიდა. ბედნიერებისგან მიძგერდა გული. თავი ყველაზე დიდი მეგონა. ახალ სამყაროში ვაპირებდი შესვლას. ღამის განმავლობაში რამდენჯერმე ავდექი და იმ ვარდისფერი შენობისკენ გავიხედე, იდგა თუ არა ისევ თავის ადგილას (სად წავიდოდა, ნეტავ?). დილის პირს ჩამეძინა და მახსოვს დედის ოდნავ ბრაზიანი ხმა, - აწი ამის გაღვიძებას არ იტყვი ყოველ დილას?! ამ სიტყვებშიც იყო დედის დიდი მზრუნველობა და რაღაცნაირი სითბო. ავფაცურდი. დედამ პირდაპირ აბაზანისკენ გამაქანა, ხელ-პირი მომბანა და სკამზე გადაკიდებული ლამაზად დაუთოებული, საგანგებოდ ამ დღისთვის შეკერილი ჩითის მოკლემკლავიანი კაბა, "პომპონჩიკიანი" წინდები და თეთრი ფეხსაცმელები ჩამაცვა. თავზე ორი ნაწნავი გამიკეთა, თან მკითხა, ხომ მოგწონსო? სასაუზმოდ დამსვა. რა გემრიელი სურნელი ახლდა დედის "ვაფელნიცაში" გამომცხვარ "ტრუბოჩკებს", რომლებსაც გულსართად მოხარშული "სგუშონკა" ამშვენებდა და კაკაო... რა თბილი იყო დედის ხელისგულები, მაგრად რომ ჩამჭიდა ხელი! მე წინ გავრბოდი, დედა უკან მექაჩებოდა, - გამიჩერდი, გოგო, დამელოდეო... იმ ვარდისფერი შენობის კარს გავცდი თუ არა, ცხვირში რაღაცნაირმა სურნელმა შემიღიტინა. ეს იყო უკრაინული ბორშჩის სუნი, რომელსაც ბაბა გალია ამზადებდა (გალია ბაღის მზარეული იყო). მზარეული დამტვრეული ქართულით მოგეფერებოდა: "დაგიმატო, ჩემი ოკრო?!" სულ სხვა მოგონება ახლავს საბავშვო ბაღს, სულ სხვა... ყოველდღე მივდიოდი ბაღში, ყოველ დილას მხვდებოდა სკამზე გადაკიდებული გაუთოებული კაბა. მივდიოდი და გზაში ტუჩზე შემორჩენილ "სგუშონკის" კრემს ვილოკავდი. მივდიოდი ბაღში იმ იმედით, რომ ბაბა გალია კიდევ დამიმატებდა "ჩემი ოკრო გოგოს" ჩიფჩიფით კატლეტს..."

P.S. ნანა ახლა მუხურში ცხოვრობს ოჯახით. ყველაფერი აქვს, ერთ ქალს ბედნიერებისთვის რომ უნდა ეყოს, წესით. არც უკმაყოფილოა, მაგრამ ენგურს გადაღმა დარჩენილი მარადონა და გალია, სოხუმური ყავის სურნელი, ზღვის მლაშეთი შეზავებული მაინც ენატრება და უფრთხილდება მარადონასეულ, უხილავ ძაფებს, რომ არ გაწყდეს... რადგან მხოლოდ ამგვარი ძაფები დააკავშირებს დედასაქართველოს აფხაზეთს...

როლანდ ხოჯანაშვილი