რეგიონში მცხოვრები, სმენადაქვეითებული ბავშვების პრობლემები
სალომე გარდავა ასოციაცია "ელის" დამფუძნებელი, გამგეობის თავმჯდომარეა, რომელიც ზუგდიდში ცხოვრობს და სამი შვილის დედაა. მესამე შვილის შეძენის შემდეგ მისი ცხოვრება სულ სხვაგვარად წარიმართა, რადგან პატარა ილია გვაჯაია სმენადაქვეითებული აღმოჩნდა. ახალგაზრდა დედამ ყველაფერი იღონა, მისთვის სმენა რომ დაებრუნებინა - დედას შვილის ხმა გაეგონა და შვილს - დედის. საბოლოოდ, მისი ასოციაციის დაფუძნებაც ამ პრობლემას უკავშირდება. სალომე ახლა რეგიონში მსგავსი პრობლემის მქონე პატარებისთვის იბრძვის.
"საინიციატივო ჯგუფი 2017 წელს დავაარსეთ, 2019 წლიდან კი უკვე ორგანიზაცია გვაქვს... ჩვენი მიზანია, სმენადაქვეითებული ბავშვების პირველ ეტაპზე დახმარება" - გვეუბნება რესპონდენტი და შვილზე და საკუთარ თავზე გვიამბობს:
- ილია ახლა 2 წლისა და 9 თვისაა. სამი თვისა იყო, როდესაც აღმოვაჩინე, არანაირი ხმაური არ აღვიძებდა. მესამე შვილია და გამოცდილება მქონდა. ვაჟღარუნებდით სათამაშოებს, რას არ ვაკეთებდით და არაფერი ესმოდა. თავიდან გვითხრეს, შესაძლოა საცობის ბრალიაო, 6 თვის ჯაფარიძის კლინიკაში წავიყვანეთ, სადაც საბოლოოდ სამედიცინო დასკვნაში მეოთხე ხარისხის მძიმე სმენადაქვეითება ჩაუწერეს. იმ დღიდან ოპერაციისთვის დავიწყეთ მზადება. ოპერაცია რომ დაიგეგმა, წლინახევრის იყო. ოპერირება გერმანელმა პროფესორმა ხუჯაძე-გოგნიაშვილის კლინიკაში ჩაუტარა. წლისა და 7 თვისას უკვე ესმოდა, რადგან კოხლიარული იმპლანტი ჩავუდგით. აპარატი თვითონ ექიმმა შეგვირჩია. სახელმწიფომ სრულად დააფინანსა, მაგრამ რადგან უკეთესი აპარატი შევარჩიეთ, გარკვეული თანხა ჩვენც დავამატეთ. აპარატი თავში აქვს ჩადგმული, რასაც გარედან სხვა აპარატიც ემატება, რომელიც მაგნიტის საშუალებით თავზე, ყურთან ეკვრება და იმპულსებს გადასცემს. ეს პროგრამა სპეციალურად ილიასთვის არის ჩაწერილი და ხმაურის შესაბამისად, პერიოდული რეგულირება სჭირდება: ბაღში სხვა რეჟიმზე უნდა გადავრთოთ, სახლში - სხვაზე.
- რა შედეგი აქვს ამ ყველაფერს?
- ილიას წლისა და 2 თვის თავზე მარაგში 20 სიტყვა აქვს და ორი სიტყვაც ერთმანეთს გადააბა. ერთი წლის სხვაობით აქვს ჩამორჩენა... როდესაც მშობელი შეამჩნევს, რომ აპარატს სუფთა ჟღერადობა არა აქვს, სპეციალისტს უნდა მიმართოს. თავის დაბანისას, ცხადია, გარედან მიმაგრებულ აპარატს ვხსნით. ამ საქმეში 2 ძირითადი პრობლემაა, რაც კვლევის შედეგად დავადგინეთ: ჩვენთან რეგიონში არ არსებობს სპეციალისტი, რომელიც ასეთ ბავშვებთან იმუშავებს, ანუ სურდო ლოგოპედი. თერაპევტი, რომელიც მიეხმარება. თუ ილიას ვეტყვით, რომ ესა თუ ის ნივთი მაგალითად, არის საათი და ის რეალურად სხვა რამეს დაიმახსოვრებს. ამიტომ, ვმუშაობთ, შინაარსობრივად სწორად დამახსოვრებაზე და არა დაზუთხვაზე. ეს კი ასეთ ბავშვებს სიტყვების სწორად შესწავლაში ეხმარება.
მეორე პრობლემა ისაა, რომ არ გვაქვს სახელმწიფო გაკვეთილები. ოპერაციის შემდეგ, მათთვის 96 გაკვეთილს სახელმწიფო აფინანსებს. ამ დახმარების მიღება მხოლოდ თბილისის ორგანიზაციაში ხერხდება, სამეგრელოს რეგიონში ბავშვები ამ სერვისით ვერ სარგებლობენ...
- რატომ? - იმიტომ, რომ დამატებითი ხარჯია, აქ ვერ ჩამოდის სპეციალისტი. ბავშვი თბილისში ჩვენ უნდა ჩავიყვანოთ და ასე გაჭირვებით, თვეში ერთხელ, მე და ილია 5 დღით მივდიოდით დედაქალაქში. ეს დახმარება, იმ ადამიანებისთვისაა, ვისაც უკვე აქვს ეს აპარატი, ხოლო ვინც ყრუ-მუნჯთა საზოგადოებას ეკუთვნის, მათთან სხვა ჯგუფი მუშაობს. იქ ცოტა სხვა სიტუაციაა, რადგან ყრუ-მუნჯთა ასოციაცია ამ ყველაფერს ეწინააღმდეგება. ჩვენი სახით ბენეფიციარებს კარგავენ, რადგან ჩვენ უკვე სხვა კატეგორია ვართ. ასეთი შეკითხვაც კი გაჩნდა: ღმერთმა თუ ასეთი შვილი გაჩუქა, რატომ ჩაერიე, რატომ დაუბრუნე მას სმენა? თუ მშობელს აქვს შანსი და საშუალება, რომ შვილის ხმა გაიგონოს, ვფიქრობ, ხელიდან არ უნდა გაუშვას ეს შანსი. მე მივეცი ილიას ეს შესაძლებლობა, მაგრამ თუ თვითონ შემდეგ ჩათვლის, რომ არ უნდა ესმოდეს, შეუძლია მოიხსნას აპარატი. რომ გაიზრდება, ეს მისი გადასაწყვეტი იქნება. მე არ მინდოდა, ილიას ჩემთან ჟესტების ენით ესაუბრა...
- როგორც მითხარით, სამეგრელო-ზემო სვანეთის რეგიონში 40 სმენადაქვეითებული ბავშვია. მათგან ყველას აქვს ეს ოპერაცია გაკეთებული?
- კი, სამეგრელო-ზემო სვანეთის რეგიონში 40 ბავშვია, რომელთაგან ნაწილს ოპერაცია გაუკეთეს, ნაწილი მეორე-მესამე ხარისხის სმენადაქვეითებულია. თუ არ მოიმატა დაავადების ხარისხის დონემ, მათ ოპერაცია არ უკეთდებათ. არიან ბავშვები, როლებიც ჩვეულებრივად მეტყველებენ, მაგრამ მუდმივად სასმენი აპარატი სჭირდებათ (ადამიანები ასაკში სმენას რომ კარგავენ, ასეთივე სასმენი აპარატი აქვთ ჩადგმული), რომელიც სახელმწიფოსგან ფინანსდება. მოკლედ, აქაც ორი რამ არის: ერთი სასმენი აპარატი და მეორე კოხლიარული - ოპერაციის შემდეგ აპარატი. ამ 40 ბავშვის პრობლემა ის არის, რომ სასმენ აპარატს მოვლა-პატრონობა, ელემენტების გამოცვლა სჭირდება. ამ აპარატით მოსარგებლეებს ასევე ესაჭიროებათ სპეციალისტის მუდმივი კონსულტაცია. იმის გამო, რომ შესაბამისი პედაგოგ-სპეციალისტი სკოლაში არ დახვდება, ისინი იმ ასაკობრივ განვითარებას ჩამორჩებიან, რა ასაკისაც არიან.
- ე.ი. ბავშვები მოკლებული არიან ამ სერვისს და პრობლემაც ვერ გვარდება...
- კი... ახლა ჩვენ მივადექით ასეთ საკითხს: თბილისში ამოგვეწურა ის 96 გაკვეთილი, მაგრამ მსგავსი გაკვეთილების მიღება, ზუგდიდში არ არის შესაძლებელი. თუმცა შემთხვევით გავიგე, რომ მერიას ანგარიშზე აქვს შესაბამისი თანხა, რომელიც მხოლოდ მომართვიანობისას დაიხარჯება. ბევრმა მშობელმა ეს არ იცის, ამიტომ პასიურობენ.
- როგორ წარმოგიდგენიათ, რა უნდა გაკეთდეს?
- პროექტში, რომელიც ჩემი ასოციაციის ფარგლებში დამიფინანსდა, ფოკუს-ჯგუფში ჩავატარეთ კვლევა, რამაც ბევრი პრობლემა დაგვანახვა. ახლა მინდა, ამ კვლევამ დოკუმენტის სახე მიიღოს. თუ გადავამზადებთ კადრს, გვექნება მუნიციპალური პროგრამა და ბავშვები შეძლებენ ყოველთვე დაფინანსების მოპოვებას, შესაბამისად, მიიღებენ ამ სერვისსაც, რაც ძალზე მნიშვნელოვანია.
- რა არის ამ ბავშვების სმენადაქვეითებულობის მიზეზი, გამოკვლეული გაქვთ? - ჩვენს მაგალითზე რომ გიპასუხოთ, გენეტიკას რომ მივყვეთ, რაც გვახსოვს, არც მამისა და არც დედის მხრიდან, ილიას არავინ ჰყავდა სმენადაქვეითებული, მაგრამ, ჩემი, როგორც დედის ინსტინქტი მკარნახობს, მუცლად ყოფნისას მოხდა რაღაც, რამაც სმენა დაუქვეითა. ზოგიერთი მშობელი ამბობს, რომ მათ პატარებს 6-8 თვემდე ესმოდათ და შემდეგ რაღაც მოხდა. ზოგჯერ ანტიბიოტიკები (მიცინების ჯგუფი) აზიანებენ სასმენ ნერვს. ვიღაცები ამბობენ, რომ მშობიარობისას მოხდა რაღაც ან ფილტვი არ გაიხსნა, ან სიყვითლე იყო, გაკეთდა მიცინების ჯგუფი და ბავშვმა სმენა დაკარგა. მიზეზი სხვადასხვაგვარია.
- თქვენ აღმოგაჩნდათ შესაბამისი უნარი და ამ პრობლემის მინიმუმამდე დაყვანა შეძელით. რა ქნან იმ მშობლებმა, ვისაც ეს არ შეუძლია? თქვენი გამოცდილებიდან გამომდინარე, რას ურჩევდით სხვებს?
- ყველა იმ მშობელს, რომელიც ჩემამდე მოვა, მაქსიმალურად ვცდილობ, დავეხმარო. ზოგს ეეჭვება, რომ ამ საქმიდან რამე გამოვა. მაგალითად, აუტისტური სპექტრის ბავშვები მეტყველებას გვიან იწყებენ, მაგრამ როდესაც დადგინდება, რომ აუტიზმი არ არის და სმენადაქვეითებაა, ჩემამდე მოდიან. ვუზიარებ მათ ჩემს გამოცდილებას. ვიღაცებისთვის ჩემი და ილიას გამოცდილება კარგი მაგალითიც აღმოჩნდა. მათ იმდენი ენერგია არ დაუხარჯავთ პრობლემის მოსაგვარებელი ხერხების მოსაძიებლად, რამდენიც მე, და ჩვენი გამოცდილებაც წაადგათ. თუმცა, დაჟინებით ვერ ვურჩევ მშობელს, ოპერაცია გაუკეთოს, ამას თვითონ ხვდება, საჭიროა თუ არა.
დღეს ილია ჩვეულებრივი ბავშვია და დადის საბავშვო ბაღში, არანაირი დარღვევა არა აქვს. არის ფაქტები, როცა ბავშვს არ ესმის, მაგრამ მშობელი არ უტყდება საკუთარ თავს, რომ მისი შვილი შშმ პირია და ამ სტატუსს თავს არიდებს. ცდილობს, არ დაენიშნოს ამის გამო პენსია... ეს ჯერ კიდევ გადასალახავია და უპირველესად ამაზე უნდა ვიმუშაოთ. არადა, თუკი ბავშვს ეკუთვნის შესაბამისი პენსია, რატომ უნდა დაკარგოს ეს შესაძლებლობა?! მშობლების ასეთი პოზიციის გამო არიან ბავშვები, რომლებიც ატესტატს ვერ იღებენ, რადგან მათთვის შვილის შშმ პირობა ტრაგედიის ტოლფასია. ისინი სკოლის დირექტორებს აფრთხილებენ, მათ შვილებს ეს სტატუსი არ მიანიჭონ. ბოლოს, საქმე საქმეზე რომ მიდგება, ბავშვებს არც თავისი შესაფერისი ატესტატი აქვთ და არც ჩვეულებრივი. ასე რომ, ეს რთული პრობლემა, რაც რეგიონში არსებობს, ვცდილობთ გადავჭრათ. ვნახოთ, რა გამოვა.
ლალი ფაცია