"რუ­დუ­ნე­ბით შე­მო­ნა­ხუ­ლი მი­სი სა­მი ნეკ­ნი მთაწ­მინ­დას მი­ა­ბა­რეს..."

სა­უ­კუნე­ზე მე­ტი დრო გა­ვი­და, სა­ზო­გა­დო­ე­ბას კი დღემ­დე არა აქვს პა­სუ­ხი კითხ­ვა­ზე, - სად გა­უ­ჩი­ნარ­და გა­მო­ჩე­ნი­ლი ქარ­თ­ვე­ლი პუბ­ლი­ცის­ტის, ჟურ­ნა­ლის­ტი­სა და შექ­ს­პი­რის უბად­ლო მთარ­გ­მ­ნე­ლის - ივა­ნე მა­ჩაბ­ლის კვა­ლი? მი­სი ცხოვ­რე­ბი­სა თუ გა­უ­ჩი­ნა­რე­ბის გარ­შე­მო, არა­ერ­თი სა­ფუძ­ვ­ლი­ა­ნი თუ უსა­ფუძ­ვ­ლო ვერ­სია არ­სე­ბობ­და, რო­მელ­თა მი­ხედ­ვით, მწერ­ლის გა­უ­ჩი­ნა­რე­ბა ბევ­რ­მა მის ავად­მ­ყო­ფო­ბას და­უ­კავ­ში­რა, გარ­კ­ვე­ულ­მა ნა­წილ­მა - დუ­ხო­ბო­რებს, ნა­წილ­მა - სიყ­ვა­რულს, ერთ-ერ­თი ვერ­სი­ით კი - აკა­კი წე­რეთ­ლის სა­ხელს. თუმ­ცა, რო­მე­ლი­მე ვერ­სი­ის სიმ­ყა­რის რე­ა­ლუ­რი მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბა, თით­ქ­მის არ არ­სე­ბობს.
...და მა­ინც, რას წერ­დ­ნენ წლე­ბის მან­ძილ­ზე მეც­ნი­ე­რე­ბი და მკვლევ­რე­ბი ივა­ნე მა­ჩაბ­ლის შე­სა­ხებ?


ვერ­სი­ე­ბი იდუ­მა­ლე­ბით მო­ცუ­ლი გა­უ­ჩი­ნა­რე­ბის გარ­შე­მო

1898 წლის 26 ივ­ნისს, 44 წლის ცნო­ბი­ლი სა­ზო­გა­დო მოღ­ვა­წე ივა­ნე მა­ჩა­ბე­ლი, ში­ნი­დან გა­ვი­და და მას შემ­დ­გომ, მი­სი კვა­ლი სა­მუ­და­მოდ გა­უ­ჩი­ნარ­და. ამის შე­სა­ხებ, გა­ზე­თი "ცნო­ბის ფურ­ცე­ლი" იუწყე­ბო­და: "გუ­შინ­წინ, 26 ივ­ნისს, დი­ლით ად­რე, და­ახ­ლო­ე­ბით 4 სა­ათ­ზე, ივა­ნე მა­ჩა­ბე­ლი გა­მო­ვი­და თა­ვი­სი სახ­ლი­დან და აღარ­სად ჩანს".
მოწ­მე­ე­ბი, რომ­ლე­ბიც ამ­ტ­კი­ცებ­დ­ნენ, რომ უკა­ნას­კ­ნე­ლად ნა­ხეს მწე­რა­ლი, ერ­თ­მა­ნე­თის სა­წი­ნა­აღ­მ­დე­გო ვერ­სი­ებს ჰყვე­ბოდ­ნენ. იმ დღეს მა­ჩა­ბე­ლი პირ­ვე­ლად საცხო­ბის მუ­შას შე­უ­ნიშ­ნავს, რო­მე­ლიც ამ­ტ­კი­ცებ­და, რომ ივა­ნე სახ­ლის აივ­ნი­დან უც­ნობ, და­ბა­ლი ტა­ნის მა­მა­კაცს ესა­უბ­რე­ბო­და, რომ­ლის წას­ვ­ლის შემ­დ­გომ, თა­ვა­დაც უმალ გა­ვი­და სახ­ლი­დან და ქა­ლა­ქის მი­მარ­თუ­ლე­ბით გა­ე­შუ­რაო. იმა­ვე ინ­ფორ­მა­ცი­ას ადას­ტუ­რებ­და მა­ჩაბ­ლის მე­ზო­ბე­ლი მა­რი­ამ ცის­კა­რიშ­ვი­ლიც. დი­ლის ათი სა­ა­თის­თ­ვის ივა­ნე მა­ჩაბ­ლის კვალს ერ­თ­დ­რო­უ­ლად - ოპე­რის თე­ატ­რ­თან და ვე­რის ხიდ­თა­ნაც ასა­ხე­ლებ­დ­ნენ. რო­გორც ბუ­კი­ნის­ტი სო­სი­კო მერ­კ­ვი­ლა­ძე ჰყვე­ბო­და, მას მა­ჩა­ბე­ლი თავ­შიშ­ვე­ლი, ნა­ხევ­რად ჩა­უც­მე­ლი და ძალ­ზე აღ­შ­ფო­თე­ბუ­ლი დი­ლის 5 სა­ა­თის­თ­ვის, სად­გუ­რი­სა­კენ მი­მა­ვა­ლი უნა­ხავს. 12 სა­ა­თის­თ­ვის, ქა­შუ­ე­თის ტაძ­რი­სა­კენ მი­მა­ვა­ლიც და­უ­ლან­დავთ, ორ სა­ათ­ზე ცრემ­ლ­მო­რე­უ­ლი სა­კი­რის ბი­ლიკს ას­დევ­ნე­ბია თურ­მე. უკა­ნას­კ­ნე­ლად ავ­ლაბ­რის ხიდ­ზე ექიმ ალექ­სან­დ­რე მი­მი­ნოვს შე­უ­ნიშ­ნავს. მა­ინც, ამათ­გან რო­მე­ლი ვერ­სია იყო სი­ნამ­დ­ვი­ლეს­თან მი­ახ­ლო­ე­ბუ­ლი, ამის გარ­კ­ვე­ვა ძნე­ლია, მაგ­რამ ფაქ­ტია, მას შემ­დეგ მა­ჩაბ­ლის კვა­ლი სა­მუ­და­მოდ გა­უ­ჩი­ნარ­და. მოკ­ლეს, თა­ვი მო­იკ­ლა, დუ­ხო­ბო­რებს აედევ­ნა თუ სამ­შობ­ლო­დან გა­და­იხ­ვე­წა? ალ. კა­ლან­და­ძე წერ­და: "მა­ინც რა უჭირ­და მა­ჩა­ბელს, რამ აიძუ­ლა, სა­კუ­თა­რი საფ­ლა­ვიც კი არ და­ე­ტო­ვე­ბი­ნა შთა­მო­მავ­ლე­ბი­სათ­ვის?.." გა­უ­ჩი­ნა­რე­ბამ­დე ცო­ტა ხნით ად­რე, ტუ­ბერ­კუ­ლო­ზით და­ა­ვა­დე­ბულ ივა­ნე მა­ჩა­ბელს მძი­მე ოპე­რა­ცია გა­უ­კე­თეს და სა­მი ნეკ­ნი ამო­აჭ­რეს. იქ­ნებ სწო­რედ მი­სი ავად­მ­ყო­ფო­ბა გახ­და მი­ზე­ზი მი­სი უკ­ვა­ლოდ გა­უ­ჩი­ნა­რე­ბი­სა? მაგ­რამ ამ დრო­ი­სათ­ვის იგი თით­ქ­მის გა­მო­ჯან­მ­რ­თე­ლე­ბუ­ლი იყო!..

დუ­ხო­ბო­რე­ბის "ინ­კოგ­ნი­ტო" - გამ­ცი­ლე­ბე­ლი...

ერთ-ერ­თი ვერ­სია სამ­შობ­ლო­დან მის გა­დახ­ვე­წას და დუ­ხო­ბო­რე­ბის სა­ხელს უკავ­შირ­დე­ბა. ესე­ნი ის ადა­მი­ა­ნე­ბი იყ­ვ­ნენ, რომ­ლე­ბიც უარს აცხა­დებ­დ­ნენ მე­ფის ჯარ­ში სამ­სა­ხურ­ზე, რის გა­მოც, მათ იმ­პე­რა­ტო­რი­სა­გან ემიგ­რი­რე­ბის ოფი­ცი­ა­ლუ­რი ნე­ბარ­თ­ვა მი­ი­ღეს, იმ პი­რო­ბით, რომ ისი­ნი იმ­პე­რი­ის საზღ­ვ­რებს აღარ და­უბ­რუნ­დე­ბოდ­ნენ. დუ­ხო­ბო­რე­ბის გამ­გ­ზავ­რე­ბის ორ­გა­ნი­ზე­ბას ლევ ტოლ­ს­ტოი ახორ­ცი­ე­ლებ­და, რომ­ლის მო­საზ­რე­ბი­თაც დუ­ხო­ბო­რე­ბი უცი­ლებ­ლად უცხო ენე­ბის მცოდ­ნე პირს უნ­და მი­ე­ცი­ლე­ბი­ნა გე­მით კვიპ­რო­სამ­დე, ოღონდ - ინ­კოგ­ნი­ტოდ. შე­საძ­ლოა, ერთ-ერ­თი ასე­თი ინ­კოგ­ნი­ტო-გამ­ცი­ლე­ბე­ლი უცხო ენე­ბის უბად­ლო მცოდ­ნე მა­ჩა­ბე­ლიც აღ­მო­ჩე­ნი­ლი­ყო. 1898 წლის 7 აგ­ვის­ტოს, 1126 დუ­ხო­ბო­რით გე­მი "გუ­რო­ნი" ბა­თუ­მი­დან გა­ვი­და, მა­ნამ­დე, 13 ივ­ლისს, ივა­ნე მა­ჩაბ­ლის ძმამ წე­რი­ლი მი­ი­ღო, სა­დაც მი­ნიშ­ნე­ბუ­ლი იყო, რომ და­კარ­გუ­ლის კვა­ლი საზღ­ვარ­გა­რეთ უნ­და ეძებ­ნათ და არა - სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში. სა­ვა­რა­უ­დოა, ამ წე­რი­ლით გე­ზის არე­ვაც ჰქო­ნო­და გეგ­მა­ში, რა­თა ხე­ლი არ შეშ­ლო­და დუ­ხო­ბო­რე­ბის გამ­გ­ზავ­რე­ბას. თით­ქოს ვერ­სი­ას ამ­ყა­რებს ის ფაქ­ტიც, რომ გა­უ­ჩი­ნა­რე­ბის წი­ნადღეს ივა­ნე მა­ჩა­ბელს ბან­კი­დან კუთ­ვ­ნი­ლი თან­ხა - 2.000 მა­ნე­თი გა­მო­უ­ტა­ნია, ამას­თა­ნა­ვე, არ­ქივ­ში გე­მის გამ­ცი­ლებ­ლის ვი­ნა­ო­ბაც არაა და­ფიქ­სი­რე­ბუ­ლი. ემიგ­რი­რე­ბუ­ლი დუ­ხო­ბო­რე­ბი კუნ­ძულ კვიპ­როს­ზე ჩას­ვ­ლის­თა­ნა­ვე ცი­ებ-ცხე­ლე­ბით და­ა­ვა­დე­ბუ­ლან, რა­საც ას­ზე მე­ტი ადა­მი­ა­ნის სი­ცოცხ­ლე შე­ე­წი­რა. თუ მა­ჩა­ბე­ლი სწო­რედ მათ ახ­ლ­და, ბუ­ნებ­რი­ვია, ის ამ და­ა­ვა­დე­ბას ვერ გა­და­ი­ტან­და, ვი­ნა­ი­დან ცო­ტა ხნით ად­რე, ტუ­ბერ­კუ­ლო­ზით იყო ავად. თუმ­ცა, არა­ვი­თა­რი დო­კუ­მენ­ტუ­რი დას­ტუ­რი ამის შე­სა­ხებ არ არ­სე­ბობს, რად­გან ომის დროს იმ ქა­ლაქ­ში არ­სე­ბუ­ლი ყვე­ლა სა­ბუ­თი გა­ნად­გურ­და. შე­საძ­ლოა, მა­ჩაბ­ლის უკა­ნას­კ­ნე­ლი კვა­ლი კვიპ­როს­ში ყო­ფი­ლი­ყო. თუმ­ცა ამ ვერ­სი­ას, ისე­ვე, რო­გორც სხვა და­ნარ­ჩენს, დო­კუ­მენ­ტუ­რი სა­ბუ­თი არ ახ­ლავს.

მო­ნას­ტერ­ში დამ­კ­ვიდ­რე­ბის ვერ­სია

იქ­ნებ მო­ნას­ტერს შე­ე­ხიზ­ნა? - ამ კითხ­ვა­საც თა­ვი­სი ვერ­სია გა­უჩ­ნ­და. მოს­კო­ვის სა­სუ­ლი­ე­რო აკა­დე­მი­ის მე­სა­მე კურ­სის სტუ­დენ­ტი, ვინ­მე იოანე ბერ­მო­ნა­ზო­ნი, რო­მე­ლიც ავად­მ­ყო­ფო­ბის გა­მო, აკა­დე­მი­ას ჰა­ე­რის გა­მო­საც­ვ­ლე­ლად ყი­რიმ­ში გა­უგ­ზავ­ნია, ერთ მე­ტად სა­გუ­ლის­ხ­მო ინ­ფორ­მა­ცი­ას გა­დას­წყ­დო­მია. ყი­რი­მის ეპის­კო­პოსს, დი­მიტ­რის უთ­ქ­ვამს მის­თ­ვის, რომ ერთ-ერთ არ­ქი­მან­დ­რიტს, სა­ხე­ლად - ვარ­ნა­ვას პეტ­რე-ქა­ლაქ­ში ყოფ­ნის დროს მის­თ­ვის გა­უნ­დ­ვია, ქარ­თ­ვე­ლი თა­ვა­დი ივა­ნე მა­ჩა­ბე­ლი ჩემს მო­ნას­ტერ­ში იმ­ყო­ფე­ბაო. ეს ამ­ბა­ვი იოანე ბერ­მო­ნა­ზონს წე­რი­ლო­ბით შე­უტყო­ბი­ნე­ბია ქარ­თუ­ლი გა­ზე­თი­სათ­ვის, მაგ­რამ ვი­ნა­ი­დან ვარ­ნა­ვა ეპის­კო­პო­სის მო­ძი­ე­ბა გაძ­ნე­ლე­ბუ­ლა და ამას­თა­ნა­ვე, ოჯახ­სა და კერ­ძო პირ­საც არ შე­ეძ­ლო მას­თან და­კავ­ში­რე­ბა, შო­რი მან­ძ­ილი­სა თუ უსახ­ს­რო­ბის გა­მო, ეს კვა­ლიც და­ი­კარ­გა.
ასე რომ, მა­ჩაბ­ლის მო­ნას­ტერ­ში დამ­კ­ვიდ­რე­ბის ერთ-ერ­თი სა­ვა­რა­უ­დო ვერ­სი­აც მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბის გა­რე­შე დარ­ჩა.

უმი­სა­მარ­თო სიყ­ვა­რუ­ლის ის­ტო­რია...

ბუ­ნებ­რი­ვია, რო­დე­საც ამ­დე­ნად გა­სა­ი­დუმ­ლო­ე­ბუ­ლი ფაქ­ტი ჩნდე­ბა, იქ ყვე­ლა სა­ხის ვერ­სი­ას მო­ი­აზ­რე­ბენ. ერთ-ერ­თი ასე­თი ვერ­სია აკა­კის სა­ხელ­თა­ნაც იყო და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი, რო­მე­ლიც ივა­ნე მა­ჩაბ­ლის გა­უ­ჩი­ნა­რე­ბის ღა­მეს სწო­რედ მას სტუმ­რობ­და.
უკა­ნას­კ­ნელ სა­ღა­მოს, რო­დე­საც მა­ჩა­ბე­ლი სახ­ლ­ში იმ­ყო­ფე­ბო­და, მას სტუმ­რად აკა­კი წე­რე­თე­ლი სწვე­ვია, რო­მელ­თა­ნაც მას­პინ­ძე­ლი გვი­ა­ნო­ბამ­დე თა­მა­შობ­და თურ­მე ნარდს, შემ­დეგ უვახ­შ­მოდ წა­სუ­ლა მო­სას­ვე­ნებ­ლად. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით პო­ე­ტი იხ­სე­ნებ­და: "ი­მე­რე­თი­დან რომ ჩა­მო­ვე­დი და ვნა­ხე მა­ჩა­ბე­ლი, ის კარგ გუ­ნე­ბა­ზე და­მიხ­ვ­და და მო­მა­ხა­რა, ახ­ლა კი იმე­დია, რომ სრუ­ლი­ად გა­მოვ­ჯან­მ­რ­თელ­დი. ტკი­ვი­ლებს აღარ ვგრძნობ, თა­ვი­სუფ­ლად დავ­დი­ვარ და კი­დეც ვმუ­შა­ო­ბო... და­სას­ვე­ნებ­ლად აბას­თუ­მან­ში ვა­პი­რებ წას­ვ­ლას, სახ­ლის და­სა­ქი­რა­ვებ­ლად გუ­შინ ბეც კი გავ­გ­ზავ­ნეო... გვი­ან ღა­მით, ოთხი სა­ა­თი იყო სწო­რედ, რომ ძილ­ში ხმა­ურ­მა და ცუდ­მა სიზ­მარ­მა გა­მო­მაღ­ვი­ძა. რომ წა­მოვ­დე­ქი, გუ­ლის­ძ­გე­რა მქონ­და ავარ­დ­ნი­ლი. ჯერ და­ვა­პი­რე მა­ჩა­ბელ­თან შეს­ვ­ლა, რად­გან მა­ლე­ვე გა­და­მი­ა­რა, დავ­რ­ჩი ოთახ­ში­ვე და ექ­ვ­სის ნა­ხევ­რამ­დე აღარ დამ­ძი­ნე­ბი­ა". დი­ლით, რვა სა­ათ­ზე აკა­კი ივა­ნეს ოთახ­ში შე­სუ­ლა და... "ის აღარ­სად იყო, ქვე­შა­გე­ბი მინ­გ­რე­ულ-მონ­გ­რე­უ­ლი დამ­ხ­ვ­და... კნე­ი­ნამ სტოლ­ზე და­ტო­ვე­ბუ­ლი რომ ნა­ხა სა­ა­თი, ძეწ­კ­ვი და ოქ­როს ღი­ლე­ბი, მა­შინ თით­ქ­მის შე­იცხა­და..."
რა­ო­დენ უც­ნა­უ­რიც უნ­და იყოს, გაცხად­და, რომ წლე­ბის მან­ძილ­ზე (მა­ნამ­დეც, ვიდ­რე მა­ჩა­ბე­ლი ანას­ტა­სი­ას შე­ირ­თავ­და) აკა­კი უგო­ნოდ იყო შეყ­ვა­რე­ბუ­ლი მა­ჩაბ­ლის მე­უღ­ლე - ანას­ტა­სია ბაგ­რა­ტი­ონ­ზე. პო­ე­ტი მთე­ლი ოცი წლის მან­ძილ­ზე მა­ლავ­და ამ სიყ­ვა­რულს. მე­გობ­რის გა­უ­ჩი­ნა­რე­ბი­დან რამ­დე­ნი­მე ხნის შემ­დეგ, აკა­კიმ ვე­ღარ და­მა­ლა გრძნო­ბა და სიყ­ვა­რულ­ში გა­მო­უტყ­და ანას­ტა­სი­ას. "გინდ და­მახ­რ­ჩ­ვე, გინ­და დამ­წ­ვი, გინდ ამ­კე­პე ასო-ასო, თუ არ ცხა­დად, ძილ­ში მა­ინც, წა­მომ­ც­დე­ბა "ტა­სო! ტა­სო!" სა­პა­სუ­ხოდ პო­ეტ­მა მწვა­ვე რე­აქ­ცია მი­ი­ღო. მა­ჩაბ­ლის მე­უღ­ლემ მოს­თხო­ვა წე­რე­თელს, რომ მის სი­ახ­ლო­ვე­საც კი არ­სად გა­მო­ჩე­ნი­ლი­ყო. "ერ­თი გზის მე­ტი აღარ დამ­რ­ჩე­ნია და ის გზა სა­ში­ნე­ლია. ძა­ლი­ან გა­აფ­თ­რე­ბუ­ლი ვარ ჩემს თავ­ზე. ყმაწ­ვი­ლი რომ ვი­ყო, თავს მო­ვიკ­ლავ­დი, მაგ­რამ ბე­ბე­რი ვარ და რა­ღა საჩ­ქა­როა? ისე­დაც ვე­ლი სიკ­ვ­დილს..." ალ­ბათ სწო­რედ ამ სიყ­ვა­რუ­ლის მი­ზე­ზით, სა­ზო­გა­დო­ე­ბის გარ­კ­ვე­ულ­მა ნა­წილ­მა მა­ჩაბ­ლის გა­უ­ჩი­ნა­რე­ბა აკა­კის სა­ხელს და­უ­კავ­ში­რა, რა­საც ტრა­გი­კუ­ლად გა­ნიც­დი­და პო­ე­ტი. იქ­ნებ, პო­ე­მა "გამ­ზ­რ­დე­ლიც" ერ­თ­გ­ვა­რი აღ­სა­რე­ბა იყო ამ სიყ­ვა­რუ­ლის გა­მო...

მა­ჩაბ­ლის უიღ­ბ­ლო სიყ­ვა­რუ­ლი - მა­კო სა­ფა­რო­ვა...

პირ­ვე­ლი გრძნო­ბა მას თორ­მე­ტი წლის ასაკ­ში სწვე­ვია. გიმ­ნა­ზი­ის მოს­წავ­ლე უგო­ნოდ ეტ­რ­ფო­და თურ­მე სი­ლა­მა­ზით გან­თ­ქ­მულ მო­ცეკ­ვა­ვე ქალს - და­რია ბეგ­თა­ბე­გიშ­ვილს, რომ­ლის მომ­ხიბ­ვ­ლე­ლო­ბა­საც თვით იმ­პე­რა­ტო­რი ალექ­სან­დე მე­ო­რეც აღ­ფ­რ­თო­ვა­ნე­ბა­ში მო­უყ­ვა­ნია. ბუ­ნებ­რი­ვია, მა­ჩაბ­ლის ეს გრძნო­ბა უპა­სუ­ხოდ დარ­ჩე­ბო­და. შემ­დ­გომ­ში უკ­ვე ჭა­ბუ­კი ვა­ნო შეყ­ვა­რე­ბუ­ლი იყო თე­ატ­რის ახალ­გაბ­რ­წყი­ნე­ბულ ვარ­ს­კ­ვ­ლავ­ზე, მა­კო სა­ფა­რო­ვა­ზე, რო­მელ­თან შე­უღ­ლე­ბის მცდე­ლო­ბა ორ­ჯერ­ვე კრა­ხით დას­რუ­ლე­ბუ­ლა. მა­ჩაბ­ლის გა­უ­ჩი­ნა­რე­ბის შემ­დ­გომ მა­კომ და­ახ­ლო­ე­ბით ოთხი ათე­უ­ლი წე­ლი იცოცხ­ლა. და­კარ­გ­ვის წი­ნადღე­საც მწე­რა­ლი მა­კო სა­ფა­რო­ვას შეხ­ვედ­რია, რო­მე­ლიც თურ­მე, მის სახ­ლ­თან ახ­ლოს ცხოვ­რობ­და და დაჰ­პი­რე­ბია, რომ შექ­ს­პი­რის "რო­მეო და ჯუ­ლი­ე­ტას" აუცი­ლებ­ლად თარ­გ­მ­ნი­და და ამ თარ­გ­მანს სწო­რედ მას მი­უძღ­ვ­ნი­და. სამ­წუ­ხა­როდ, მე­ო­რე დღეს მა­ჩა­ბე­ლი უგ­ზო-უკ­ვა­ლოდ გა­უ­ჩი­ნარ­და. რამ­დე­ნი­მე წლის შემ­დ­გომ კი, მწერ­ლის მე­უღ­ლემ მა­კო სა­ფა­რო­ვას იუბი­ლე­ზე ის "სა­მახ­სოვ­რო მა­გი­და" უძღ­ვ­ნა სა­ჩუქ­რად (24-კა­ცი­ა­ნი ინ­გ­ლი­სუ­რი სერ­ვი­ზით), რო­მელ­ზეც მა­ჩა­ბე­ლი და სა­ფა­რო­ვა შექ­ს­პი­რის თარ­გ­მა­ნებს აჯე­რებ­დ­ნენ. შე­საძ­ლოა, ამ სიყ­ვა­რუ­ლის ამ­ბა­ვი ანას­ტა­სი­ას­თ­ვი­საც იყო ცნო­ბი­ლი.
ივა­ნე მა­ჩაბ­ლის სა­ხელს ლი­ზა ქარ­თ­ვე­ლიშ­ვილ­საც უკავ­ში­რე­ბენ, რო­მელ­საც რო­გორც ირ­კ­ვე­ვა, მა­ჩაბ­ლის­გან ვა­ჟიც კი შეს­ძე­ნია. 1890 წელს დე­დი­სე­უ­ლი გვა­რით ყრმა შალ­ვა ქარ­თ­ვე­ლიშ­ვი­ლი და­ბა­დე­ბუ­ლა, თუმ­ცა, სწო­რედ იმ დღეს, მა­მა­მი­სი ანას­ტა­სია ბაგ­რა­ტი­ონ­ზე ქორ­წინ­დე­ბო­და. ლი­ზა ქარ­თ­ვე­ლიშ­ვილ­მა სა­უ­კე­თე­სო გა­ნათ­ლე­ბა მის­ცა ვაჟს. სწო­რედ შალ­ვა იყო ცნო­ბი­ლი მხატ­ვ­რის, ელე­ნე ახ­ვ­ლე­დი­ა­ნის ხატ­ვის მას­წავ­ლე­ბე­ლი, რო­მე­ლიც თა­ვის მხრივ, სა­ოც­რად აიდე­ა­ლებ­და პე­და­გოგს.
1909 წელს შალ­ვა ქარ­თ­ვე­ლიშ­ვი­ლი მოს­კო­ვის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის იური­დი­ულ ფა­კულ­ტეტ­ზე ჩა­რიცხუ­ლა. ამ პრო­ფე­სი­ის არ­ჩე­ვას, რო­გორც აღ­ნიშ­ნა­ვენ, წი­ნა პი­რო­ბად უძღო­და ის ფაქ­ტი, რომ იგი ბავ­შ­ვო­ბი­დან­ვე და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი ყო­ფი­ლა ივა­ნე მა­ჩაბ­ლის გა­უ­ჩი­ნა­რე­ბუ­ლი კვა­ლის ძი­ე­ბით და ილი­ა­სა და ნი­კო ხი­ზა­ნიშ­ვი­ლის მკვლე­ლო­ბე­ბის დე­ტა­ლებ­ში გარ­კ­ვე­ვით. ცნო­ბი­ლია, რომ მან მრა­ვალ სა­ინ­ტე­რე­სო მა­სა­ლა­საც მი­აკ­ვ­ლია, თუმ­ცა 1937 წელს ეს მა­სა­ლე­ბი გა­უ­ჩი­ნარ­და. და­ა­პა­ტიმ­რეს შალ­ვა ქარ­თ­ვე­ლიშ­ვი­ლიც, რო­მე­ლიც 1938 წელს სას­ტი­კად ნა­წა­მე­ბი ცი­ხე­ში ისე გარ­და­იც­ვა­ლა, რომ მი­სი საფ­ლა­ვიც კი არ არ­სე­ბობს, ისე­ვე - რო­გორც მა­ჩაბ­ლის. რა­ტომ ჩა­მო­ი­შო­რეს გზი­დან შალ­ვა ქარ­თ­ვე­ლიშ­ვი­ლი და რა "სა­შიშ" ინ­ფორ­მა­ცი­ებს ფლობ­და იგი, ეს სა­ზო­გა­დო­ე­ბი­სათ­ვის უც­ნო­ბი დარ­ჩა.

მა­ჩაბ­ლის ერ­თ­გუ­ლი თა­ნა­მეცხედ­რე და... უარ­ყო­ფი­ლი პო­ე­ტი

ანას­ტა­სია ბაგ­რა­ტი­ო­ნი ივა­ნე მა­ჩა­ბელ­მა ნი­კო დი­ა­სა­მი­ძის ოჯახ­ში გა­იც­ნო, რო­მელ­თა­ნაც მწე­რალ­მა მა­ლე­ვე და­ი­წე­რა ჯვა­რი. ტა­სო არა მარ­ტო მე­უღ­ლე, არა­მედ უახ­ლო­ე­სი მე­გო­ბა­რიც ყო­ფი­ლა თა­ნა­მეცხედ­რე­სი, რო­მელ­საც თავ­და­ვიწყე­ბით უყ­ვარ­და იგი და სი­ცოცხ­ლის უკა­ნას­კ­ნელ წუ­თამ­დე ერ­თ­გუ­ლი დარ­ჩა ამ სიყ­ვა­რუ­ლის. აკა­კის წე­რი­ლე­ბი­და­ნაც ჩანს, რომ ტა­სომ სას­ტი­კად უარ­ყო მი­სი გრძნო­ბა. "ო­ცი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში მე შე­მიყ­ვა­რა... ისე­თის აღ­ტა­ცე­ბით და აღ­ფ­რ­თო­ვა­ნე­ბით, რო­გო­რაც შე­საძ­ლოა მხო­ლოდ რჩე­ულ­თათ­ვის. შენ იყავ ჩე­მი ზე­ჩა­მა­გო­ნე­ბე­ლი. ჩე­მი აღ­მ­გ­ზე­ბე­ლი პო­ე­ზი­ა­ცა და სი­ცოცხ­ლეც. რო­გორც "წმინ­და ლოც­ვა... ეს წე­რი­ლიც ჩე­მი სუ­ლის და ხორ­ცის გაყ­რაა. თურ­მე, ჩე­მი "ა­რამ­კითხე" მის­წ­რა­ფე­ბე­ბით სა­სა­ცი­ლო ვყო­ფილ­ვარ და თა­ნაგ­რ­ძ­ნო­ბის ნაც­ვ­ლად გულ­გ­რი­ლო­ბა გა­მო­მიწ­ვე­ვია თქვე­ნის მხრით? მა­პა­ტი­ვეთ, დღე­ი­დან მკვდარს და მკვდრა­დაც მი­გუ­ლეთ, რომ ჩემ­მა სახ­სე­ნე­ბელ­მაც კი ჩრდი­ლი არ მი­ა­ყე­ნოს თქვენს ნა­თელ­მო­სილ ნე­ტა­რე­ბას. მშვი­დო­ბით სა­მა­რა­დი­სოდ. აკა­კი".

ანას­ტა­სია მა­ჩაბ­ლის ინ­ტერ­ვიუ...

აკა­კის გარ­დაც­ვა­ლე­ბის შემ­დეგ, ილია ზუ­რა­ბაშ­ვი­ლმა ტა­სოს ჰკითხა, იყო თუ არა რა­ი­მე ინ­ტი­მუ­რი კავ­ში­რი მა­სა და აკა­კის შო­რის? ინ­ტერ­ვი­უს მი­ცე­მი­სას ტა­სო პა­სუ­ხობს: "თქვენ არ და­ი­ჯე­რებთ და არა­სო­დეს ამა­ზე არ დავ­ფიქ­რე­ბულ­ვარ, მა­ში­ნაც კი, რო­ცა ჩემს ყუ­რამ­დე აღ­წევ­და მით­ქ­მა-მოთ­ქ­მა ჩვენს ურ­თი­ერ­თო­ბა­ზე. ეს არც შე­მეძ­ლო. არ შე­მეძ­ლო იმი­ტომ, რომ თა­ვი­დან­ვე ჩვენ შო­რის ისე­თი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა დამ­ყარ­და, რომ მი­სი ინ­ტი­მურ სი­ახ­ლო­ვედ გარ­დაქ­მ­ნა წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლი იყო. აკა­კი იმ დროს გა­ვი­ცა­ნი, რო­ცა ინ­ს­ტი­ტუტს ის იყო ვამ­თავ­რებ­დი. აკა­კი ჩვე­ნი ოჯა­ხის მე­გო­ბა­რი იყო, ჩვენ შო­რის 30 წლის მან­ძი­ლი იდ­ვა. მა­ლე გავ­თხოვ­დი. აკა­კი დი­დი მე­გო­ბა­რი იყო ჩე­მი ქმრი­სა, მი­სი თა­ნა­მო­ზი­ა­რე სა­ზო­გა­დო საქ­მე­ეში. თქვენ და­მე­თან­ხ­მე­ბით, რომ აქაც არა­ვი­თა­რი სა­ბა­ბი არ იყო, რა­თა ჩე­მი თაყ­ვა­ნის­ცე­მა და მე­გობ­რუ­ლი გან­წყო­ბი­ლე­ბა აკა­კი­სად­მი სხვა გრძნო­ბად გარ­დაქ­მ­ნი­ლი­ყო, ვი­ნა­ი­დან ღირ­სე­ულ ადა­მი­ანს მივ­თხოვ­დი სიყ­ვა­რუ­ლით და სიყ­ვა­რუ­ლით­ვე შე­მირ­თო მან. მით უფ­რო, რომ მა­ლე დავ­შ­ვი­ლი­ან­დი. შვი­დი წლის შემ­დეგ დავ­ქ­ვ­რივ­დი. აკა­კი კვლავ გა­ნაგ­რ­ძ­ობ­და რო­გორც ქმრის დროს, ჩე­მი ოჯა­ხის მე­გობ­რო­ბას და პი­რა­დად ჩემს მე­გობ­რო­ბას და ასე გაგ­რ­ძელ­და მის სიკ­ვ­დი­ლამ­დე. ჩე­მი ქვრი­ვო­ბის პირ­ველ წლებ­ში ისე უბე­დუ­რად ვგრძნობ­დი თავს, რომ მე­ტის­მე­ტად თავ­ზე ხე­ლა­ღე­ბუ­ლი ადა­მი­ა­ნიც ვერ გა­ივ­ლებ­და აზ­რად ჩემს მონა­დი­რე­ბას, მით უფ­რო, აკა­კი, რო­მე­ლიც აშ­კა­რად ხე­დავ­და ჩემს სა­სო­წარ­კ­ვე­თი­ლე­ბას და არ იკის­რებ­და ჩემს შე­უ­რაცხ­ყო­ფას... მაგ­რამ რო­გორ დავ­წა­მო ან ჩემს თავს, ან აკა­კის ის, რაც არ ყო­ფი­ლა. ჩვე­ნი მახ­ლობ­ლო­ბა მე­გობ­რო­ბის კავ­შირს არ გას­ცი­ლე­ბია..." შემ­დეგ კითხ­ვა­ზე, გრძნობ­და თუ არა აკა­კის სიყ­ვა­რულს მი­სად­მი, ტა­სო პა­სუ­ხობს: "მე მგო­ნია, რომ აკა­კის ყო­ველ­თ­ვის უყ­ვარ­და ვინ­მე ან ეგო­ნა, რომ უყ­ვარს. მე არ ვგუ­ლის­ხ­მობ, უბ­რა­ლოდ, მა­მა­კა­ცურ ჟინს, არა, ეს სიყ­ვა­რუ­ლი სულ სხვა­ნა­ი­რი იყო. თუ გინ­და, მხატ­ვ­რუ­ლი სიყ­ვა­რუ­ლი, რაც თით­ქ­მის მის შე­მოქ­მე­დე­ბას ანა­ყო­ფი­ე­რებ­და. აკა­კის მხო­ლოდ ერ­თა­დერ­თი სატ­რ­ფო ჰყავ­და, იგი უყ­ვარ­და წა­რუ­ხო­ცე­ლი და მგზნე­ბა­რე სიყ­ვა­რუ­ლით. ღვთის წი­ნა­შე, ეს იყო სა­ქარ­თ­ვე­ლო, ისიც წარ­სულ­ში უფ­რო, ვიდ­რე აწ­მ­ყო­ში..."

სა­უ­კუ­ნის შემ­დ­გომ მი­ჩე­ნი­ლი საფ­ლა­ვი

ივა­ნე მა­ჩაბ­ლის სა­ხე­ლი თა­ვი­სი ცხოვ­რე­ბი­თა და გა­უ­ჩი­ნა­რე­ბით მრა­ვალ იდუ­მა­ლე­ბას მო­ი­ცავს. წარ­მოდ­გე­ნი­ლი ვერ­სი­ე­ბი­დან, რო­მე­ლია რე­ა­ლო­ბას­თან ახ­ლოს, ამის გარ­კ­ვე­ვა სა­უ­კუ­ნის შემ­დ­გომ ძნე­ლია, მაგ­რამ ფაქ­ტია, რომ იგი შე­სა­ნიშ­ნა­ვი პუბ­ლი­ცის­ტი, XIX სა­უ­კუ­ნის დი­დი სა­ზო­გა­დო მოღ­ვა­წე და შექ­ს­პი­რის უბად­ლოდ მთარ­გ­მ­ნე­ლის სა­ხე­ლით შე­მორ­ჩა სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ცნო­ბი­ე­რე­ბას. ასე­ვე ფაქ­ტია ისიც, რომ გა­უ­ჩი­ნა­რე­ბი­დან ასი წლის­თავ­ზე მა­ჩაბ­ლის ქა­ლიშ­ვი­ლის, ელე­ნე­სა­გან რუ­დუ­ნე­ბით შე­მო­ნა­ხუ­ლი მა­მის სა­მი ნეკ­ნი, რო­მე­ლიც ოპე­რა­ცი­ის დროს ამოჰ­კ­ვე­თეს, ქარ­თ­ველ­მა ხალ­ხ­მა დი­დი პა­ტი­ვით მთაწ­მინ­დას მი­ა­ბა­რა...