ჯეინ ეარი (თავი VII) - გზაპრესი

- ამ შემთხვევის გამო პასუხს მე ვაგებ, სერ, - უპასუხა მის ტემპლმა. - საუზმე ისე ცუდად იყო მომზადებული, რომ ვერც ერთმა ბავშვმა პირი ვერ დააკარა. სადილობამდე ბავშვები მშივრები ვერ დავტოვე.

- ქალბატონო, ნება მიბოძეთ, მოგახსენოთ. ვგონებ, კარგად იცით ჩემი მიზანი. მე მსურს ეს გოგონები ისე აღვზარდო, რომ არ შევაჩვიო ფუფუნებასა და მათი ყოველი სურვილის დაკმაყოფილებას. უნდა მიეჩვიონ მოთმინებას; უნდა შეძლონ საკუთარ სურვილებზე უარის თქმა. განა ასეთი პატარა შემთხვევების და უსიამოვნების ატანა ვერ უნდა შეძლონ ცხოვრებაში, როგორიცაა, მაგალითად, უგემური საუზმე, საჭმელში მეტი ან ნაკლები მარილი? ჩვენ მაშინვე არ უნდა შევუცვალოთ ის უკეთესით. ამით ჩვენ ხელს ვუწყობთ ხორციელ ტკბობას და აღარ ვზრუნავთ სულზე. ამრიგად, ამ სასწავლებლის მთავარ მიზანსაც ვამახინჯებთ. სწორედ ასეთი შემთხვევები იძლევა საშუალებას, სულიერი სიმტკიცე გამოვიმუშაოთ აღსაზრდელებში, გავაძლიეროთ და გამოვამჟღავნოთ მათი ამტანობა, მამაცურად დავაძლევინოთ ამქვეყნიური გასაჭირი. აი, ასეთ დროს საჭიროა, ვუთხრათ ბავშვებს რამდენიმე სიტყვა. გონიერი აღმზრდელი ისარგებლებდა ამ შემთხვევით და მოაგონებდა პირველწამებული ქრისტიანების ამბავს; ესაუბრებოდა იმ რჩევა-დარიგებაზე, რომელსაც დალოცვილი ღმერთი იესო ქრისტე უქადაგებდა თავის მიმდევრებს, აეღოთ ჯვარი და გაჰყოლოდნენ მის მცნებას. ქრისტეს მითითებაა, რომ ადამიანი საზრდოობს არა მარტო პურით, არამედ თვით ღმერთის ღვთიური ქადაგებით. ის კი ამბობს: თუ შენ იტანჯები შიმშილითა და წყურვილით ჩემ გამო, ნეტარ ხარო. ოჰ, ქალბატონო! როდესაც თქვენ დამწვარი ფაფის ნაცვლად მათ პურსა და ყველს აძლევდით, შესაძლოა, მართლაც გამოკვებეთ მათი ცოდვილი სხეული, მაგრამ სრულებით არ ფიქრობდით იმაზე, თუ რა საშინელ შიმშილს უმზადებდით მათ უკვდავ სულებს.

მისტერ ბროკლეჰერსტი კვლავ შეჩერდა. შესაძლებელია, მოიხიბლა თავისი სულიერი განცდებითა და მჭევრმეტყველებით. საუბრის დასაწყისში მის ტემპლი თვალდახრილი უსმენდა, მაგრამ შემდეგ თავი ასწია და პირდაპირ შეხედა. მისი ისედაც ფერმკრთალი სახე მარმარილოსავით გაქვავდა და ცივი გამომეტყველება მიიღო. პირი ისე ჰქონდა მოკუმული, მოქანდაკის საჭრეთელი თუ გაუხსნიდა. მისი შეჭმუხნილი შუბლი მრისხანებას გამოხატავდა.

ამ დროს კი უკან შემოწყობილი ხელებით მისტერ ბროკლეჰერსტი ბუხრის წინ იდგა და მედიდური გამომეტყველებით აღსაზრდელებს ათვალიერებდა. უცებ თვალები აახამხამა, თითქოს დაინახა ისეთი რამ, რამაც საშინლად გააოცა. შემდეგ მობრუნდა და უჩვეულოდ სწრაფად თქვა:

- მის ტემპლ, მის ტემპლ, რა არის ეს? ვინ არის ეს თმახუჭუჭა გოგო? ქერა თმა და თანაც ხვეული, მთლად ხვეული?

მერე თავისი ლერწმის ჯოხი ასწია და გაიშვირა ყველაზე `საშინელი არსებისკენ~. მაღლა აწეული ხელი მღელვარებისგან უცახცახებდა.

- ეს ჯულია სევერნია, - უპასუხა მის ტემპლმა სრულიად მშვიდად.

- და მერე რატომ აძლევთ ან მას, ან რომელიმე აღსაზრდელს თმის დახვევის ნებას? როგორ? ჩვენი ყოველი წესის ასე აშკარა უგულებელყოფა? როგორ ბედავს ასეთ წინააღმდეგობას და ისიც აქ, ამ საქველმოქმედო, ღვთისმოსავთა სასწავლებელში. ხედავთ, როგორი ხუჭუჭა თმა აქვს?

- ჯულიას თმა ბუნებრივად ეხვევა, - კიდევ უფრო მშვიდად უპასუხა მის ტემპლმა.

- ბუნებრივად! მაგრამ ჩვენ არ უნდა დავემორჩილოთ ბუნებას; მე მსურს, რომ ეს ბავშვები კეთილი მიდრეკილების მქონე ადამიანებად აღიზარდონ. მაშ, აბა, რა საჭიროა ასეთი კულულები? მე მოვითხოვდი და კვლავ მოვითხოვ, რომ მათ თმა უკან ჰქონდეთ გადავარცხნილი, სადად. ამ გოგონას თმა მთლად გადაუღეთ, მის ტემპლ. ხვალვე გამოგიგზავნით დალაქს. ვამჩნევ, აგრეთვე, რომ ზოგიერთს თმა ძალიან გაზრდია. აი, მაგალითად, იმ მაღალ გოგონას. უბრძანეთ, მიბრუნდეს. გაეცით განკარგულება, პირველი ჯგუფის ყველა მოსწავლე ადგეს და პირით კედლისკენ მიბრუნდეს.

მის ტემპლმა ცხვირსახოცი მიიფარა ტუჩებზე, რათა დაემალა უნებური ღიმილი, რომელმაც სახეზე გადაურბინა, და ბრძანება ისე გასცა. როგორც კი პირველი ჯგუფის ბავშვებმა გაიგეს, რას მოითხოვდნენ მათგან, მაშინვე დაემორჩილნენ. სკამიდან ოდნავ გადავიხარე და კარგად შევნიშნე, სახის როგორი მანჭვითა და გამომეტყველებით შეასრულეს ეს ბრძანება. სამწუხაროდ, თვით მისტერ ბროკლეჰერსტს არ შეეძლო ამის დანახვა. იქნებ მაშინ მაინც ეგრძნო, რომ, როგორც უნდა შეეცვალა ამ ბავშვების გარეგნობა, მათი შინაგანი სულიერი სამყარო მისთვის მაინც მიუწვდომელი რჩებოდა.

ხუთი წუთის განმავლობაში ის დაკვირვებით ათვალიერებდა ამ ცოცხალი საგნების გარეგნობას და შემდეგ წარმოთქვა სიტყვები, რომლებიც საბედისწერო ზარის რეკვასავით გაისმა.

- კიკინები ყველამ უნდა მოიჭრას.

მის ტემპლს უკმაყოფილება გამოეხატა სახეზე.

- ქალბატონო, მე მყავს ზეციური მეუფე, რომელსაც ვემსახურები და რომლის სამეფოც ამქვეყნად არ გახლავთ. ჩემი მისია კი იმაში მდგომარეობს, რომ ჩავახშო ამ გოგონებში მათი ხორციელი სურვილები, ვასწავლო მათ მოკრძალება, თავდაჭერა და არა დაწნული თმისა და ძვირფასი სამოსის სიყვარული. თითქმის ყველა მათგანს ნაწნავები აქვს. ეს თავისთავად წარმოშობს მათში პატივმოყვარეობას. კიდევ ერთხელ ვიმეორებ, რომ თმა ყველამ უნდა შეიჭრას. აბა, იფიქრეთ, რამდენი დრო იხარჯება მის...

აქ მისტერ ბროკლეჰერსტს საუბარი შეაწყვეტინეს. ოთახში სამი უცხო სტუმარი ქალი შემოვიდა. კარგი იქნებოდა, ცოტა უფრო ადრე მოსულიყვნენ და მისი ქადაგება მოესმინათ ჩაცმულობაზე. სამივე მდიდრულად იყო მორთული ხავერდით, აბრეშუმითა და ბეწვეულით. მათგან ორს, ახალგაზრდა, ასე თექვსმეტ-ჩვიდმეტი წლის მშვენიერ გოგონას, თავზე სირაქლემის ფრთებით მორთული, წავის ბეწვის მოდური რუხი ქუდები ეხურა. ეს ძვირფასი ქუდები მთლიანად ვერ ფარავდა საგულდაგულოდ დახვეულ კულულებს. უფროსი მანდილოსანი კი ძვირფასი ყარყუმის ბეწვით გაწყობილ ხავერდის წამოსასხამში გახვეულიყო. შუბლზე უხვად ეყარა ფრანგულ ყაიდაზე დახვეული კულულები.

სამივე სტუმარი, მისის ბროკლეჰერსტი და მისი ქალიშვილები, მის ტემპლმა დიდი მოკრძალებით მიიღო და შემდეგ ოთახის თავში მოწყობილი, საპატიო სტუმრებისთვის განკუთვნილი ადგილებისკენ გაუძღვა. როგორც ჩანს, ისინი დიდად პატივცემულ მისტერ ბროკლეჰერსტთან ერთად მოვიდნენ. ვიდრე ეს უკანასკნელი საქმეებს აგვარებდა ეკონომთან, დაწვრილებით ეკითხებოდა ყველაფერს და რჩევა-დარიგებებს აძლევდა სასწავლებლის ზედამხედველს, ისინი ამოწმებდნენ ყველა ოთახს ზედა სართულზე და ახლა მის სმითი, რომელსაც დავალებული ჰქონდა თვალყური ედევნებინა თეთრეულისა და საძინებელი ოთახებისთვის, მრავალნაირ შენიშვნასა და საყვედურს ისმენდა მათგან. მაგრამ მე უკვე აღარ მქონდა დრო, მომესმინა მათი საუბარი. ჩემი ყურადღება სხვა ამბავმა მიიპყრო.

მისტერ ბროკლეჰერსტისა და მის ტემპლის საუბრის განმავლობაში, ყოველ ღონეს ვხმარობდი, ფრთხილად მოვქცეულიყავი და თვალში არ მოვხვედროდი მისტერ ბროკლეჰერსტს. უკანა მერხზე ვიჯექი და თავს ისე ვიჭერდი, თითქოს ჩემი ამოცანის ამოხსნით ვიყავი გართული. დაფა ისე მეჭირა, რომ სახე მთლიანად დაეფარა. ალბათ, გადავრჩებოდი კიდეც, დაფას რომ არ ემტყუნა ჩემთვის. ის უცებ ხელიდან გამივარდა და უცნაური ტკაცანი მოიღო იატაკზე, ყველამ ჩემკენ მოიხედა. მივხვდი, რომ ყველაფერი გათავდა. დაფა ორად გატყდა. როცა მის ასაღებად დავიხარე, ძალ-ღონე მოვიკრიბე და უარესისთვის მოვემზადე. მანაც არ დაიგვიანა.

- რა დაუდევარი გოგოა! - თქვა მისტერ ბროკლეჰერსტმა და მყისვე დაუმატა: - ეს ხომ ახალი მოსწავლეა, ვიცანი. - სანამ მე სულს მოვითქვამდი, მან განაგრძო: - არ დამავიწყდეს, რამდენიმე სიტყვა უნდა გითხრათ ამ ბავშვზე, - შემდეგ ხმამაღლა დაუმატა. ოჰ, როგორ ხმამაღლა ლაპარაკობდა! - წინ წამოდგეს გოგონა, რომელმაც ახლა დაფა გატეხა.

დამბლადაცემულივით ვიჯექი. ძალა არ მეყო, რომ გავნძრეულიყავი. მაგრამ ორმა ჩემ გვერდით მჯდომმა გოგონამ ფეხზე წამომაყენა და მიბიძგა წინ, მკაცრი მსაჯულებისკენ. მის ტემპლმა ნაზად მომკიდა ხელი, მიმიყვანა მასთან და თან ჩუმად, გამამხნევებლად ჩამჩურჩულა:

- ნუ გეშინია, ჯეინ, არ დაგსჯიან, მე ხომ დავინახე, რომ შემთხვევით გაგიტყდა.

ამ ალერსიანმა ხმამ ხანჯალივით გამიარა გულში.

- `კიდევ ერთი წუთი და ის შემიძულებს, გაიგებს, რომ მატყუარა ვარ~, - გავიფიქრე თუ არა ეს, რიდების, ბროკლეჰერსტებისა და სხვა მათი მსგავსი ადამიანების მიმართ საშინელმა სიბრაზემ შემიპყრო. მსჯავრის დადების მოლოდინში გულს ბაგაბუგი გაჰქონდა. მე ხომ ელენ ბერნსი არ ვიყავი.

- მოიტანეთ ის სკამი, - ბრძანა მისტერ ბროკლეჰერსტმა და მიუთითა ძალიან მაღალ სკამზე, რომლიდანაც ის იყო ერთი ჯგუფხელი წამოდგა. სკამი მოიტანეს.

- ბავშვი სკამზე დააყენეთ.

ასეც მოიქცნენ. მაგრამ ვინ ამიყვანა, არ მახსოვს. ისეთ მდგომარეობაში ვიყავი, არაფერი მესმოდა. მხოლოდ ის მახსოვს, ისე მაღლა ვიდექი, რომ მისტერ ბროკლეჰერსტის ცხვირის პირდაპირ აღმოვჩნდი. ის ჩემგან ერთი იარდით იყო დაშორებული. დაბლა კი ათასფრად ელავდა ნარინჯისა და მეწამული ფერის წამოსასხამები; ვერცხლისფრად ბრწყინავდა ქუდის მოსართავი ფრთებიც.

მისტერ ბროკლეჰერსტმა ჩაახველა და განაგრძო.

- ქალბატონებო, - მიუბრუნდა თავისი ოჯახის წევრებს, - მის ტემპლ, მასწავლებლებო და ბავშვებო, თქვენ, ყველა ხედავთ ამ გოგონას?

რასაკვირველია, მხედავდნენ, რადგანაც მათი თვალები ჩემკენ იყო მოპყრობილი და გავარვარებული მინის მსგავსად სირცხვილისგან ისედაც ალეწილ სახის კანს მიწვავდნენ.

- თქვენ ხედავთ, რომ ის ჯერ კიდევ პატარაა და, როგორც ამჩნევთ, ჩვეულებრივი ბავშვისგან არაფრით განსხვავდება. ღმერთმა მოწყალება მოიღო და ისევე, როგორც ყოველ ჩვენგანს, მასაც ადამიანის ფორმა მისცა. მის გარეგნობაში არავითარი სიმახინჯე არ შეიმჩნევა. ვინ იფიქრებს, რომ ეშმაკმა ამ ბავშვში თავისი მსახური და თანამოაზრე პოვა? თუმცა ვწუხვარ, მაგრამ უნდა მოგახსენოთ, რომ ასეა.

ერთი წამით სიჩუმე ჩამოვარდა. ამ ხნის განმავლობაში კანკალმა გამიარა და სიმტკიცე დამიბრუნდა. მსჯავრს თავს ვერ ავარიდებდი და ყველაფერი მამაცურად უნდა გადამეტანა.

- ჩემო ძვირფასო ბავშვებო, - პათოსით განაგრძო შავი მარმარილოს სვეტივით აღმართულმა მოძღვარმა, - ეს მეტად სამწუხარო, სავალალო შემთხვევაა. ჩემი მოვალეობაა გაგაფრთხილოთ, რომ ეს გოგონა, რომელიც ღვთის მორჩილი კრავი უნდა ყოფილიყო, თავისი საქციელით აუტანელია; ამ უცოდველი კრავების ფარაში მას წევრად ვერ მივიღებთ. ცხადია, ის უცხოა; შემთხვევით გამოერია თქვენში, უნდა უფრთხილდეთ და არასოდეს მიჰბაძოთ მას. თუ საჭირო იქნება, მოერიდოთ და არ მიიკაროთ თამაშის დროს. ერიდეთ მასთან საუბარს. მასწავლებლებო! თქვენ კი თვალყური ადევნეთ, ყურადღება მიაქციეთ მის ყოველ ნაბიჯს, კარგად აწონ-დაწონეთ მისი სიტყვები, დააკვირდით მის საქციელს და დასაჯეთ კიდეც, რათა იხსნათ მისი სული, თუკი ასეთი გზით მისი ხსნა შეიძლება. რაც შემეხება მე, უნდა გითხრათ (ენაც კი არ მემორჩილება ამის სათქმელად), რომ ეს გოგო, ეს ბავშვი, ჩვენი ქრისტიანული სამყაროს მკვიდრი, უარესია ყველა იმ წარმართზე, რომელიც წარმართთა ღმერთს, ბრამას, ლოცულობს და მუხლს იდრეკს ჯაგერმაუტის კერპის წინაშე. აი, ამ გოგონაზე მოგახსენებთ. ის მატყუარაა.

მთელი ათი წუთი ხმა არავის ამოუღია. ამ დროის განმავლობაში მხნეობა მოვიკრიბე, შევნიშნე, ბროკლეჰერსტების ოჯახის სამივე წარმომადგენელმა ქალმა როგორ ამოიღო ცხვირსახოცები და თვალებზე მიიფარა. მისის ბროკლეჰერსტი თავს აქეთ-იქით აქნევდა. მისი ორი ქალიშვილი კი ჩურჩულით იმეორებდა: "საშინელებაა"!

მისტერ ბროკლეჰერსტი განაგრძობდა.

- ეს ყველაფერი მე შევიტყვე მისი კეთილისმყოფლისგან, იმ ღვთისნიერი და გულმოწყალე ქალბატონისგან, რომელმაც იშვილა ეს ბავშვი, როდესაც დაობლდა, და უვლიდა ისე, როგორც საკუთარ შვილს. ასეთ სიკეთესა და დიდსულოვნებაზე ამ უბედურმა ბავშვმა ისეთი საშინელი და წარმოუდგენელი უმადურობით უპასუხა, რომ ეს შესანიშნავი მფარველი იძულებული გახდა ჩამოეშორებინა ის საკუთარი შვილებისთვის იმის შიშით, რომ მის მანკიერ თვისებებს გავლენა არ მოეხდინა მათ სიწმინდეზე. მან ის აქ, ჩვენთან, გამოგზავნა გამოსასწორებლად, ისევე, როგორც ძველად ებრაელები თავიანთ ავადმყოფებს გზავნიდნენ ხოლმე ბეთსაიდის ტბაზე განსაკურნავად. მასწავლებლებო, და თქვენც, სასწავლებლის ზედამხედველო მის ტემპლ, თითოეულ თქვენგანს ვთხოვ, ნება არ მისცეთ მას, წყალი ააშმოროს და აგვიმღვრიოს.

ასეთი დიდებული დასკვნის შემდეგ მისტერ ბროკლეჰერსტმა პალტოს ერთი ზედა ღილიც შეიკრა და რაღაც გადაულაპარაკა თავისი ოჯახის წევრებს. ისინიც წამოდგნენ, თავი დაუკრეს მის ტემპლს და, აი, ამ კეთილშობილმა ხალხმა ოთახი დატოვა. ჩემი მსჯავრმდებელი კართან მობრუნდა და გამოაცხადა:

- ნახევარი საათი კიდევ იდგეს მაგ სკამზე და დღის ბოლომდე ხმა არავინ გასცეს.

მეც დამტოვეს ასე, მე, რომელმაც განვაცხადე, რომ ვერ გადავიტანდი იმ სირცხვილს, თუ ოთახის შუაგულში დამაყენებდნენ. ახლა ყველას დასანახავად ვიდექი ამ სამარცხვინო კვარცხლბეკზე და ვერც ერთი ენა ვერ გადმოგცემთ ჩემს მაშინდელ განცდებს. როცა ყველა წამოდგა, სული მეხუთებოდა, თითქოს ყელში ვიღაცამ ხელი წამიჭირა. ერთ-ერთმა გოგონამ გვერდით ჩამიარა და შემომხედა. ო, რა უცნაური შუქი გამოკრთოდა მისი თვალებიდან. ოჰ, რა არაჩვეულებრივი გრძნობა გამიღვიძა ამ შუქმა, როგორ გარდამქმნა ახალმა გრძნობამ, თითქოს რომელიმე გმირმა ან წამებულმა წმინდანმა ჩაუარა მონას ან სამსხვერპლოდ განწირულ ადამიანს და თავისი ძალის ნაწილი შთაბერა მას. ყელში მოწოლილი ქვითინი ჩავახშე, თავი მაღლა ავწიე და წელში გამართული ამაყად ვიდექი სკამზე. ელენ ბერნსი მის სმითს მიუახლოვდა და თავისი ხელსაქმის შესახებ რამდენიმე უმნიშვნელო კითხვა დაუსვა. ამ უადგილო შეკითხვის გამო მის სმითისგან შენიშვნა მიიღო; უკან გაბრუნდა, კვლავ ახლოს ჩამიარა და გამიღიმა. ღმერთო, რა ღიმილი იყო ეს! ახლაც თვალწინ მიდგას. მასში ჩანდა მისი შესანიშნავი გონებამახვილობა და შეუდრეკელი ნებისყოფა. ამ ღიმილმა გაანათა მისი გამხდარი სახის ნაკვთები, ჭროღა, ღრმად ჩაცვენილი თვალები, რომლებზეც თითქოსდა ღვთიური შუქი გადაჰფენოდა. ელენ ბერნსს მკლავზე ჯერ კიდევ ეკეთა სასჯელის ნიშანი, რომელზეც "უსუფთაო" ეწერა. ერთ საათსაც კი არ გაევლო, რაც მის სკეჩერდმა ის დასაჯა და დაჰპირდა, რომ სადილად მხოლოდ პურსა და წყალზე გადაატარებდა იმის გამო, რომ გადაწერის დროს მელნით დასვარა სავარჯიშო. აი, ასეთი არასრულყოფილია ადამიანის ბუნება. თვით ყველაზე სუფთა პლანეტასაც კი ატყვია რაღაც ლაქები. მის სკეჩერდის მსგავსი ადამიანების თვალი უმცირეს ნაკლოვანებასაც კი ამჩნევს და ბრმა არის, დაინახოს ციურ მნათობთა ბრწყინვალება.

თავი მერვე

ნახევარი საათიც არ იქნებოდა გასული, რომ საათმა ხუთჯერ დარეკა. აღსაზრდელები ჩაის დასალევად გაათავისუფლეს და ყველა სასადილო ოთახისკენ გაეშურა. ახლა კი გავბედე და სკამიდან ჩამოვედი. უკვე ძალიან ბნელოდა. ერთ-ერთ კუთხეში იატაკზე დავჯექი და განვმარტოვდი. ის ჯადოსნური ძალა, რომელმაც თავდაჭერის ასეთი უნარით აღმჭურვა, ახლა თანდათან გაქრა და მეტად მძიმე წუთები დადგა. მწუხარებამ იმდენად დამძლია, რომ პირქვე დავემხე და ავქვითინდი. ელენ ბერნსი აღარ იყო ჩემთან. აღარავინ მანუგეშებდა. მარტოდმარტო დავრჩი ყველასგან თავმინებებული და ჩემი ცრემლი ზღვას ერთვოდა. და მერე როგორ ვცდილობდი რჩეულთა შორის ვყოფილიყავი და რამდენი რამის გაკეთებას ვაპირებდი ლოვუდში. მინდოდა შემეძინა მეგობრები, დამემსახურებინა პატივისცემა და ყველას სიყვარული. მართლაც მივაღწიე თვალსაჩინო წარმატებას. სწორედ იმ დილით გადამიყვანეს საუკეთესო აღსაზრდელთა რიგებში. მის მილერმა გულთბილად შემაქო; მის ტემპლი გამამხნევებლად მიღიმოდა; დამპირდა, რომ ხატვის გაკვეთილებსაც ჩამიტარებდა და ნებას დამრთავდა, მესწავლა ფრანგული ენა, თუ მომდევნო ორი თვის განმავლობაში ასეთივე წარმატება მექნებოდა. ამხანაგებიც კარგად მეპყრობოდნენ. ჩემი ასაკის გოგონები ისე მექცეოდნენ, როგორც თანასწორს და აბუჩად არავინ მიგდებდა. ახლა კი, აი, აქ ვეგდე განადგურებული და ფეხქვეშ გათელილი. მეღირსებოდა კი კვლავ ფეხზე დადგომა?

"არასოდეს", ვფიქრობდი და გულით ვნატრობდი სიკვდილს. ქვითინით ვლუღლუღებდი ამ სიტყვებს, რომ ვიღაც მომიახლოვდა. ფეხზე წამოვვარდი. კვლავ ელენ ბერნსი იდგა ჩემ ახლოს. ცეცხლის მკრთალ შუქზე ძლივს გავარჩიე ის ამ გრძელსა და ცარიელ ოთახში. მან ჩემი წილი პური და ყავა შემომიტანა.

- მოდი, ჭამე რამე, - მითხრა მან. მაგრამ ორივეზე უარი ვთქვი. ასე მეგონა, ერთი ყლუპი რომ გადამეყლაპა ან ერთი ლუკმა შემეჭამა, მაშინვე დამახრჩობდა. ელენ ბერნსი, ალბათ, გაოცებული იყო. თუმცა ყოველ ღონეს ვხმარობდი, მაინც ვერ შევძელი დავმშვიდებულიყავი და ისევ ხმამაღლა გულამოსკვნილი ვქვითინებდი. ის ჩემ ახლოს, იატაკზე დაჯდა, მკლავები მუხლებზე შემოიჭდო, თავი ზედ დააყრდნო და ასეთ მდგომარეობაში ინდურ ქანდაკებასავით გაირინდა. პირველმა მე დავარღვიე სიჩუმე.

- ელენ, რატომ ზიხარ ისეთ გოგონასთან, რომელსაც ყველა მატყუარად თვლის?

- ყველა, ჯეინ? რატომ გგონია ასე? მხოლოდ ოთხმოცმა ადამიანმა მოისმინა, როცა ასე მოგნათლეს. ამ ქვეყანაზე კი ასობით მილიონი ადამიანი ცხოვრობს.

- და მერე მე რა საქმე მაქვს იმ მილიონებთან? მე ის ვიცი, რომ ამ ოთხმოც ადამიანს ვძულვარ.

- ჯეინ, შენ ცდები. შესაძლებელია, ერთიც არ მოიძებნებოდეს ისეთი, რომელსაც ეჯავრებოდე და არ უყვარდე. დარწმუნებული ვარ, ბევრს ეცოდები კიდეც.

- როგორ შეიძლება, ვეცოდებოდე მათ ყოველივე იმის შემდეგ, რაც მისტერ ბროკლეჰერსტმა ჩემზე ილაპარაკა.

- მისტერ ბროკლეჰერსტი ღმერთი კი არაა. ნურც დიდი და პატივსაცემი ვინმე გგონია. ის აქ არავის უყვარს. არც თვითონ ცდილობს, რომ ვინმეს უყვარდეს. მას რომ შენ სხვებისგან გამოერჩიე და განსაკუთრებით თბილად მოგქცეოდა, უეჭველია, როგორც აშკარა, ისე ფარულ მტრებს შეიძენდი. ახლა კი, გაბედულება რომ ჰყოფნიდეთ, უმრავლესობა გითანაგრძნობდა. მასწავლებლებმა და მოსწავლეებმა შეიძლება, ერთ-ორ დღეს დაგიწყონ ცივად ყურება, მაგრამ ვიცი, მათ გულში მაინც ღვივის შენდამი მეგობრული გრძნობა. მაგრამ, თუ ეცდები და კვლავ კარგად მოიქცევი, ეს ფარული გრძნობა მალე კიდევ უფრო ნათელი გახდება შენთვის. გარდა ამისა, ჯეინ, - აქ ის გაჩერდა.

- კიდევ რა, ელენ? - ვკითხე და ხელი ხელზე მოვკიდე. ის სათუთად ეხებოდა ჩემს თითებს, რომ ოდნავ მაინც გაეთბო, და განაგრძობდა:

- მთელ ქვეყნიერებას რომ სძულდე და დარწმუნებული იყოს შენს ბოროტებაში, თუ შენ საკუთარი თავის წინაშე მართალი და უდანაშაულო ხარ, არასოდეს დარჩები უმეგობროდ.

- არა. ვიცი, კარგად უნდა ვიფიქრო საკუთარ თავზე. მაგრამ ეს საკმარისი არ არის. თუ არავის ვეყვარები, ასეთ სიცოცხლეს სიკვდილი მირჩევნია. ელენ, მარტოობას ვერ ავიტან. არც ის შემიძლია, ყველას ვძულდე... მისმინე: შენი, მის ტემპლის ან რომელიმე ჩემთვის ძვირფასი ადამიანის ნდობა და სიყვარული რომ მომეპოვებინა, ერთი წუთითაც არ დავფიქრდებოდი, ხელი მოეტეხათ ჩემთვის, ხარს გავექელე და თვით ცხენის წიხლებსაც კი დაურიდებლად შევუშვერდი მკერდს.

- დამშვიდდი, ჯეინ. შენ გადაჭარბებულად აფასებ შენ გარშემო მყოფ ადამიანთა სიყვარულსა და პატივისცემას. მეტისმეტად მგრძნობიარე ხარ; ყველაფერი გულთან ახლოს მიგაქვს. ქვეყნიერების შემქმნელმა ძალამ, რომელმაც შექმნა შენი სხეული და სიცოცხლე შთაბერა მას, მოგანიჭა არსებობის სხვა, უფრო ძლიერი საშუალებაც, ვიდრე შენ ან შენს მსგავს სუსტ ქმნილებათ ძალგიძთ. გარდა ამქვეყნიური სამყაროსი და ადამიანთა მოდგმისა, არსებობს კიდევ უხილავი, სულთა სამეფო. აი, ეს სამეფოა ყველგან ჩვენ ირგვლივ. ეს სულები გვიყურებენ და მოწოდებულნი არიან, დაგვიცვან ჩვენ. როცა ჩვენ სინდისის ქენჯნის ან სხვა განსაცდელისგან წამებით ვიხოცებით, სიძულვილით გარემოცულნი და ფეხქვეშ გათელილნი, ანგელოზები ხედავენ ჩვენს წამებას და ამჩნევენ, რომ მთლად უდანაშაულონი ვართ (თუკი, სინამდვილეში, ეს მართლაც ასეა. როგორც მე ვხედავ, შენ ბრალი არ მიგიძღვის და, მისის რიდის გავლენით, მისტერ ბროკლეჰერსტმა თავისი დაუსაბუთებელი მაღალფარდოვანი მჭევრმეტყველებით სრულიად უდანაშაულოდ დაგამცირა. შენს მოკიაფე თვალებში და სუფთა შუბლზე ამოვიკითხე, რომ გულწრფელი ხარ). ღმერთი კი იცდის, სანამ სული ხორცს გაეყრება, რათა ჩვენ მიერ ჩადენილ კეთილ საქმეებს უხვი წყალობა არ მოაკლოს. მაშ, რაღად უნდა შეგვიპყროს მწუხარებამ, როდესაც სიცოცხლე ასე ხანმოკლეა, ხოლო სიკვდილი კი ბედნიერებისა და დიდებისკენ მიმავალი ჭეშმარიტი გზა.

ვდუმდი. ელენმა დამამშვიდა, თუმცა ამ სიმშვიდეშიც ენით გამოუთქმელი ნაღველი იყო ჩაქსოვილი. მისი სიტყვები საშინელ სევდასა და გულისტკივილს აღვიძებდა ჩემში. მაგრამ, რატომ? ვერ გამეგო. საუბარი დაამთავრა თუ არა, სუნთქვა გაუხშირდა, ამას ხანმოკლე ხველა მოჰყვა. იმ წამსვე დამავიწყდა ჩემი საკუთარი დარდი და გაურკვეველმა შიშმა შემიპყრო. მხოლოდ მასზე ვფიქრობდი.

თავი მხარზე დავაყრდნე; ხელები წელზე მოვხვიე. მან თავისკენ მიმიზიდა და ასე ვისხედით უსიტყვოდ. თუმცა, ეს დიდხანს არ გაგრძელებულა. ვიღაც შემოვიდა. ამოვარდნილმა ქარმა შავად ჩამოწოლილი ღრუბლები გაფანტა და მთვარემ გამოანათა. ფანჯრიდან შემოჭრილ შუქზე ნათლად გამოვჩნდით ჩვენ და მესამე ადამიანიც, რომელიც გვიახლოვდებოდა. მაშინვე ვიცანით, მის ტემპლი იყო.

- სწორედ შენ გეძებდი, ჯეინ ეარ, - წარმოთქვა მან. - მინდა, რომ ჩემთან წამოხვიდე. რადგან ელენ ბერნსიც შენთან არის, ისიც წამოვიდეს.

ორივენი გავყევით. გავიარეთ მიხვეულ-მოხვეული დერეფნები, შემდეგ კიბეზე ავედით და მის ოთახს მივაღწიეთ. იქ ცეცხლი მხიარულად გიზგიზებდა. მის ტემპლმა ელენ ბერნსს ბუხრის ერთ მხარეს მდგარ დაბალ სავარძელზე მიუთითა, მეორეში თვითონ ჩაჯდა, მე კი მიმიხმო და გვერდით დამიყენა.

- აბა, მითხარი, ყველაფერმა გაიარა? - მკითხა და თვალებში ჩამხედა, - გული იჯერე ტირილით? დამშვიდდი?

- ვშიშობ, ვერასოდეს შევძლებ ამას.

- რატომ?

- იმიტომ, რომ უდანაშაულოდ დამსაჯეს. ალბათ, თქვენ და ყველა აქ მყოფნი ფიქრობთ, რომ მე ბოროტი ვარ.

- ჩემო ბავშვო, ჩვენ მხოლოდ შენი საქციელით შეგაფასებთ. კვლავ კარგად მოიქეცი და ჩვენც კმაყოფილნი ვიქნებით.

- ნუთუ ეს შესაძლებელია, მის ტემპლ.

- რასაკვირველია, - მითხრა მან და ხელი მომხვია. - ახლა კი მითხარი, ვინ არის ის ქალბატონი, რომელსაც მისტერ ბროკლეჰერსტი შენს კეთილისმყოფელს უწოდებს?..

- მისის რიდი ჩემი ბიძის ცოლია. ბიძა გარდამეცვალა და სიკვდილის წინ მას ჩააბარა ჩემი თავი.

- მაშ, მან საკუთარი სურვილით არ გიშვილა?

- არა, ქალბატონო, ის ნანობდა კიდეც, რომ იძულებული გახდა და შემივრდომა, რადგანაც ბიძაჩემს, როგორც მოსამსახურეებისგან ხშირად მსმენია, სიკვდილის წინ მისთვის პირობა ჩამოურთმევია, რომ ყოველთვის ეზრუნა ჩემზე.

- კეთილი, ჯეინ. შენ იცი, მაგრამ მაინც გეტყვი, რომ, როცა ადამიანი დანაშაულს ჩაიდენს, მას ნებას აძლევენ ილაპარაკოს საკუთარი თავის დასაცავად. შენ მატყუარობა დაგწამეს და ახლა, თუ შეგიძლია, თავი იმართლე ჩემ წინაშე, მიამბე ყველაფერი, რაც გახსოვს და რაც ნამდვილად მოხდა. ნურაფერს დაუმატებ და ნურც გააზვიადებ.

გულის სიღრმეში გადავწყვიტე, მეტად თავდაჭერილი ვყოფილიყავი და მხოლოდ სიმართლე მელაპარაკა. რამდენიმე წუთს ვდუმდი, რათა მომეფიქრებინა და თანმიმდევრობით მომეთხრო, რაც თავს გადამხდა. შემდეგ კი ჩემი ბავშვობის სევდით სავსე ისტორია მთლიანად ვუამბე. მღელვარებამ იმდენად დამასუსტა, რომ ამჯერად ჩემს ამბავს უფრო თავშეკავებულად ვყვებოდი, ვიდრე საერთოდ, როცა ამ სევდიან თემას ვეხებოდი ხოლმე. არ მავიწყდებოდა ელენის გაფრთხილებაც: მომეთმინა და ზედმეტად არ ავღელვებულიყავი. ამიტომაც ახლა ჩვეულებრივზე უფრო მშვიდად და მწარე ნაღველის გარეშე ვუყვებოდი ყველაფერს. ასე უბრალოდ მონათხრობი ამბავი უფრო დამაჯერებლად ჟღერდა. საუბარს განვაგრძობდი და ვამჩნევდი, მის ტემპლს ყოველი ჩემი სიტყვა სჯეროდა.

თხრობის დროს ვახსენე მისტერ ლოიდიც, რომელმაც წითელ ოთახში გულის წასვლის შემდეგ მინახულა. არ მავიწყდებოდა ის საშინელი ამბავი, რაც წითელ ოთახში გადამხდა. დაწვრილებით ავუწერე ყველაფერი და ახლა კი სიმშვიდე ვეღარ შევინარჩუნე. არაფერს შეეძლო შეემსუბუქებინა ის ტანჯვა-წამება, რაც განიცადა ჩემმა გულმა, როდესაც მისის რიდმა უკუაგდო ჩემი თავგანწირული ვედრება და მეორედ ჩამკეტა იმ ბნელსა და მოჩვენებებით სავსე ოთახში.

დავამთავრე. რამდენიმე ხნის განმავლობაში მის ტემპლი დუმდა და ისე მიყურებდა. შემდეგ მითხრა:

- მსმენია მისტერ ლოიდზე. მივწერ მას. თუ მისი პასუხი შენს მონაყოლს დაემთხვა, ყველას თანდასწრებით გაგამართლებთ და ამ ბრალდებას მოგიხსნით. ხოლო, რაც შემეხება მე, ჩემს თვალში შენ უკვე მართალი ხარ, ჯეინ.

მან მაკოცა. ჯერ ისევ მის ახლოს ვიდექი (მასთან ახლოს დგომა კი წრფელად, ბავშვურად მიხაროდა, რადგან დიდ სიამოვნებას განვიცდიდი მისი სახის, ტანსაცმლის, სამკაულების, თეთრი შუბლის, ხშირი, ხვეული, მბრწყინავი თმისა და მოციმციმე თვალების ყურებით), რომ ის ელენ ბერნსს მიუბრუნდა და უთხრა:

- ამ საღამოს თავს როგორ გრძნობ, ელენ? დღეს ბევრი გახველა?

- არც ისე ბევრი, ქალბატონო.

- ტკივილს ისევ გრძნობ მკერდში?

- ცოტა უფრო ნაკლებად.

მის ტემპლი წამოდგა და მაჯისცემა გაუსინჯა. მერე ისევ თავის სავარძელში ჩაჯდა. გავიგონე, რომ ჩუმად ამოიოხრა. რამდენიმე წუთს დაფიქრებული იჯდა. შემდეგ, თითქოს გამოფხიზლდაო, მხიარულად გვითხრა:

- ამ საღამოს ხომ ჩემი სტუმრები ხართ და შესაფერისად უნდა გაგიმასპინძლდეთ.

ზარი დარეკა.

- ბარბარა, - მიმართა მან მსახურ ქალს, რომელიც ზარის ხმაზე შემოვიდა, - ჩაი ჯერ არ დამილევია. შემოიტანე ლანგარი და კიდევ ორი ფინჯანი დაუმატე ამ პატარა ქალბატონებისთვის.

ლანგარი მალე შემოიტანეს და ცეცხლის პირას პატარა, მრგვალ მაგიდაზე დადგეს. ოჰ, როგორ ლამაზად ჩანდა მასზე ფაიფურის ფინჯნები და გაკრიალებული ჩაიდანი. რა საამო სურნელებას აფრქვევდა ჩაი და გაფიცხებული პური. ჩემდა სამწუხაროდ (რადგან ძალიან მშიერი ვიყავი), შევნიშნე, რომ პური ძალიან ცოტა იყო. მის ტემპლსაც არ გამოჰპარვია ეს.

- ბარბარა, - უთხრა მან, - არ შეგიძლიათ, ცოტაოდენი პური და კარაქი კიდევ შემოიტანოთ? ეს სამ ადამიანს არ ეყოფა.

ბარბარა გავიდა და ისევ მალე შემობრუნდა.

- ქალბატონო, მის ჰარდენი ამბობს, რომ მან იმდენივე გამოგზავნა, როგორც ჩვეულებრივ გიგზავნით ხოლმე.

მკითხველს უნდა მოვახსენო, რომ ეს მის ჰარდენი ეკონომი გახლდათ, რომელსაც მისტერ ბროკლეჰერსტი დიდად ენდობოდა. ის ისეთი ხელმოჭერილი იყო, თითქოს ვეშაპის ძვლებისა და რკინისგან ჩამოესხათ.

- კარგი, ბარბარა, - უპასუხა მის ტემპლმა, როგორმე იოლად გავალთ. როდესაც ბარბარა გავიდა, მან ღიმილით დაუმატა: - საბედნიეროდ, შემიძლია ცოტა რამ დავუმატო ამ ჩვენს ღარიბულ სუფრას.

ორივე სუფრასთან მიგვიპატიჟა. თითოეულ ჩვენგანს თითო ფინჯანი ჩაი და გემრიელი, მაგრამ მეტად თხლად დაჭრილი პურის ნაჭერი შემოგვთავაზა. შემდეგ მის ტემპლი ადგა, კარადა გამოაღო, იქიდან ქაღალდში გახვეული რაღაც გამოიღო, გახსნა და დავინახეთ ჩამიჩიანი ნამცხვრის კარგა მოზრდილი ნაჭერი.

- მინდოდა, თან გამეტანებინა ეს თქვენთვის, მაგრამ, რადგანაც პური ცოტაა, უმჯობესია, ახლავე შეექცეთ.

ნამცხვარი დაჭრა და გულუხვად გაგვიმასპინძლდა. მეგონა, თითქოს ნექტარსა და ამბროსიას შევექცეოდით. არანაკლებ სიამოვნებას გვგვრიდა მასპინძელი, რომელიც კმაყოფილი ღიმილით თვალყურს გვადევნებდა, თუ როგორ გემრიელად შევექცეოდით და ვტკბებოდით მისი გულუხვი მასპინძლობით. ჩაი დამთავრდა. ლანგარი გაიტანეს და მან კვლავ ცეცხლთან მიგვიწვია. ჩვენ აქეთ-იქით შემოვუსხედით. ბედნიერად ვთვლიდი თავს, რომ მის ტემპლისა და ელენის საუბარს ვუსმენდი.

მის ტემპლი ყოველთვის გამოირჩეოდა რაღაც შინაგანი სიმშვიდით. სახის ნაკვთები მის კეთილშობილებაზე მეტყველებდა. მისი ღირსების შესაფერ, დახვეწილ, სწორ მეტყველებაში არასოდეს შეინიშნებოდა სიფიცხე და მღელვარება. მასში იყო რაღაც ძალა, რაც მის მსმენელსა და შემყურეს სიამოვნებას ანიჭებდა, ხიბლავდა და პატივისცემის გრძნობასაც უღვიძებდა. ასევე დამემართა მეც. რაც შეეხება ელენ ბერნსს, მან მთლად გამაოცა.

არ ვიცი, ამ გემრიელმა ვახშამმა, ბუხარში მოგიზგიზე ცეცხლმა, მისთვის საყვარელი აღმზრდელის ახლოს ყოფნამ და ალერსმა, თუ უფრო მეტად მისმა თავისებურმა, ყველასგან განსხვავებულმა ბუნებამ, მთლიანად გამოაცოცხლა იგი. შევნიშნე, რომ მასში რაღაც ახალმა ძალებმა იფეთქა. სისხლნაკლებობისგან გაფერმკრთალებული ღაწვები აუვარდისფრდა, წყლიანი თვალები აუციმციმდა. ამან მას ენით აუწერელი სილამაზე შემატა და ისიც კი მომეჩვენა, რომ მისი თვალები მის ტემპლის თვალებზე გაცილებით მშვენიერი იყო. ჩემში აღფრთოვანებას იწვევდა არა ამ თვალების მშვენიერი ფერი, გრძელი წამწამები და გადაკალმული წარბები, არამედ სიცოცხლის ძალით ანთებულ ამ თვალთა მეტყველება. მან ბაგე გახსნა და გული გადაგვიშალა. თავისუფლად ლაპარაკობდა; მაგრამ საიდან მომდინარეობდა მისი ასეთი ცოდნა, ვერ გეტყვით. როგორ შეიძლებოდა, თოთხმეტი წლის გოგონას ასეთი დიდი გული ჰქონოდა, ყველაფერი დაეტია და იქიდან ნაკადულივით ედინა გულწრფელსა და მგზნებარებით სავსე მჭევრმეტყველებას. აი, ასე მგზნებარედ ესაუბრა ის მის ტემპლს იმ ჩემთვის დაუვიწყარ საღამოს. როგორც ჩანდა, მისი სული ესწრაფოდა სრულიად ხანმოკლე დროში შეეცნო და განეცადა იმდენივე, რამდენსაც სხვა ადამიანები მთელი თავიანთი ხანგრძლივი ცხოვრების განმავლობაში უნდებიან.

ისინი იმ საკითხებზე მსჯელობდნენ, რომლებიც მე არასოდეს მსმენოდა: გარდასულ ხანაზე, ხალხებსა და შორეულ ქვეყნებზე, ბუნების ახალ აღმოჩენებზე, ჯერ კიდევ შეუცნობელ საიდუმლოებაზე და სხვადასხვა წიგნზე. და მერე რამდენი რამ ჰქონდათ წაკითხული! რა განუსაზღვრელი იყო მათი ცოდნა, რა თავისუფლად გამოთქვამდნენ ფრანგულ გვარებს და რა კარგად იცნობდნენ ფრანგ მწერლებს. მაგრამ ჩემს განცვიფრებას საზღვარი არ ჰქონდა, როდესაც მის ტემპლმა ელენს ჰკითხა, პოულობდა თუ არა დროს ლათინური ენის გასამეორებლად, რომელიც მამამ ასწავლა. მერე თაროდან წიგნი გადმოიღო და სთხოვა, წაეკითხა და ეთარგმნა ნაწყვეტი ვერგილიუსიდან. გოგონამ თხოვნა შეუსრულა. ჩემი მოკრძალება მათდამი ყოველი ახალი სტრიქონის მოსმენასთან ერთად იზრდებოდა. ძლივს მოასწრო კითხვის დამთავრება, რომ ზარის ხმაც გაისმა. უკვე ძილის დრო იყო. დაგვიანება არ შეიძლებოდა. მის ტემპლი სათითაოდ გადაგვეხვია, გულში ჩაგვიკრა და გვითხრა:

- ღმერთი იყოს თქვენი მფარველი, ჩემო ბავშვებო.

ჩემთან შედარებით ელენი უფრო მეტხანს ჰყავდა გულში ჩაკრული. მასთან განშორება უმძიმდა. შევნიშნე, კარისკენ რომ გავემართეთ, ელენს გააყოლა თვალი, მეორედაც მისთვის ამოიოხრა ასე მწარედ და ცრემლი მოიწმინდა.

მივუახლოვდით თუ არა საწოლ ოთახს, მის სკეჩერდის ხმა შემოგვესმა. მან ელენს მეტად მკაცრი შენიშვნები მისცა და დაემუქრა, რომ მეორე დღეს მხრებზე ჩამოკიდებდა ასე უთავბოლოდ მიყრილ-მოყრილ რამდენიმე ნივთს.

- მართლაც, მეტად სამარცხვინოდ იყო არეულ-დარეული ჩემი უჯრა, - ჩამჩურჩულა ელენმა, - მინდოდა დამელაგებინა, მაგრამ დამავიწყდა.

მეორე დილით მის სკეჩერდმა მუყაოს ნაჭერზე დიდი ასოებით დაწერა სიტყვა "უწესრიგო" და ელენის ფართო და ჭკვიან შუბლს თილისმასავით შემოახვია. მან საღამომდე ატარა ეს წარწერა მშვიდად, მოთმინებით და დამსახურებულ სასჯელადაც თვლიდა. როგორც კი ნაშუადღევს მის სკეჩერდმა გაკვეთილები დაამთავრა და წავიდა, ელენთან მივირბინე, შუბლიდან მუყაოს ნაჭერი ჩამოვგლიჯე და ანთებულ ცეცხლში შევაგდე. ამ ამბავს ელენი ოდნავადაც არ აუღელვებია. ეს გრძნობა სრულიად უცხო იყო მისთვის; მე კი მთელი დღე სულს მიშფოთებდა. მსხვილი და ცხარე ცრემლები ღაპაღუპით ჩამომდიოდა. ასეთი უდრტვინველი მორჩილება ენით გამოუთქმელ ტკივილს იწვევდა ჩემში.

ზემოთ აღწერილი ამბების შემდეგ დაახლოებით ერთი კვირა გავიდა. მის ტემპლმა თავისი წერილის პასუხი მიიღო მისტერ ლოიდისგან. როგორც ჩანს, წერილმა დაადასტურა ჩემი მონაყოლი ამბების სიმართლე. მის ტემპლმა შეკრიბა სასწავლებლის მასწავლებლები, აღსაზრდელები და განუცხადა, რომ მან შეამოწმა, მართალი იყო თუ არა ჯეინ ეარისადმი წაყენებული ბრალდება. შემოწმებამ დაადასტურა ბავშვის სიმართლე და ახლა ის ბედნიერად თვლიდა თავს, შეეტყობინებინა ეს ამბავი მათთვის და ბავშვი გაეთავისუფლებინა ყოველგვარი ცილისწამებისგან. მასწავლებლებმა ხელი ჩამომართვეს და გადამკოცნეს. აღსაზრდელთა რიგებში სიამოვნების ჩურჩული გაისმა.

ასე ჩამომხსნეს მძიმე ტვირთი და, იმ წუთიდან მოყოლებული, განახლებული ენერგიით შევუდექი მეცადინეობას. გადავწყვიტე, ყველა სიძნელე გადამელახა. ბეჯითად ვშრომობდი და შედეგიც კარგი მქონდა. ბუნებით არცთუ ისე კარგი მეხსიერება ბევრი მეცადინეობის წყალობით თანდათან გამომიკეთდა. გამუდმებულმა მეცადინეობამ გონებამახვილი გამხადა. რამდენიმე კვირაში მაღალ კლასში გადამიყვანეს; ორ თვესაც არ გაევლო, ნება დამრთეს, დამეწყო ფრანგული ენისა და ხატვის შესწავლა. ერთ დღეში ვისწავლე ზმნის Etre - უღლება ორ დროში და პირველად დავხატე ქოხი (რომლის კედლები იმდენად დაქანებული იყო, რომ პიზის დახრილი კოშკის ქონგურს მეტოქეობას ადვილად გაუწევდა). იმ საღამოს ჩემს ჩვეულებას ვუღალატე. დაძინებისას არ გამხსენებია, ოცნებით მაინც წარმომედგინა ბარმესაიდის შესანიშნავი ვახშამი: ცხელი შემწვარი კარტოფილი, პური და ახალმოწველილი რძე და ამ სანატრელი საჭმლის წარმოდგენით დამევიწყებინა მწვავე შიმშილი. ყოველივე ამის ნაცვლად, სიბნელეში წარმომიდგა ჩემი საკუთარი ხელით შექმნილი მშვენიერი სურათები: ფანქრით ნახატი სახლები და ხეები, ულამაზესი კლდეები და ნანგრევები. ოცნებაში მათ ვამსგავსებდი ალბერტ კოიპის მიერ შექმნილ მშვენიერ სურათებს, თვალწინ მედგა მისი დახატული საძოვარზე გაშლილი მსხვილფეხა საქონელი, ვარდის გაუშლელ კოკრებზე მოფარფატე პეპლები; თუნდაც, აი, ასეთი სურათი: ხეებზე შემომსხდარი ფრინველები კენკავენ მწიფე ალუბალს. აქვეა ნიბლია ჩიტი მარგალიტისოდენა კვერცხებით სავსე ბუდეში, ბუდე კი ნორჩი ფათალო რტოებით არის გარშემოხვეული. იმასაც ვფიქრობდი, მალე შევძლებდი თუ არა მეთარგმნა რამე ფრანგული პატარა მოთხრობების წიგნიდან, რომელიც იმ დღეს მადამ პიერომ მაჩვენა. ამ ამბებში ჯერ ვერ გავრკვეულიყავი, რომ ტკბილად ჩამეძინა.

მართალი უთქვამს სოლომონს: მირჩევნია ყველი, პური და კეთილი გულიო. არაფრის გულისთვის არ გავცვლიდი ახლა ლოვუდს და იქაურ გაჭირვებულ ცხოვრებას გეიტსჰედსა და მის სიმდიდრეზე.

თავი მეცხრე

ლოვუდში თანდათან შეუმჩნეველი გახდა საშინელი ხელმოკლეობა და ცხოვრების მძიმე პირობები. გაზაფხულდა. ზამთრის ყინვებს ბოლო მოეღო. თოვლი დადნა. სუსხიანი ქარები აღარ ქროდა და ამინდი მთლად გამოიცვალა. აპრილის ნაზი სუნთქვა მალამოდ ედებოდა ჩემს ჯერ კიდევ იანვრის სუსხიან ამინდებში მოყინულ, კანგადამძვრალ და დასივებულ ფეხებს. იარები, რომელთა გამოც კოჭლობით ძლივს დავდიოდი, ახლა თანდათან მირჩებოდა და ტკივილებიც მიყუჩდებოდა. კარგა ხანია გაქრა, რომელიც დილა-საღამოობით ძარღვებში სისხლს გვიყინავდა. თამაშისთვის განკუთვნილ ერთ საათს სიამოვნებით ვატარებდით ბაღში, ხოლო იმ დღეებში, როცა მზე გამოანათებდა, ჩვენს სიხარულსა და სიამოვნებას საზღვარი არ ჰქონდა. მუქი კვლები მწვანე სამოსით შეიმოსა და დღითი დღე მშვენდებოდა. თითქოს გაზაფხულის მსუბუქფრთიანი სუნთქვა ღამით თავს გადაუქროლებდა ხოლმე ამ ბაღნარს და ყოველ დილით მისი კვალი უფრო და უფრო შესამჩნევი ხდებოდა. ფოთლებს შორის მრავალნაირ ყვავილს ამოეყო თავი: ენძელებს, ხვინტრას, მეწამული ფერის ქუჩმაიასა და ოქროსფერთვალება იასამფერებს. ხუთშაბათობით, ნაშუადღევის შემდეგ, თავისუფლები ვიყავით და დიდხანს ვსეირნობდით. ვამჩნევდით, როგორ უფრო და უფრო მშვენიერდებოდა და იფურჩქნებოდა ყვავილები გზებსა და ღობის ძირებში.

გავცქეროდი ჰორიზონტზე ამ შემოღობილ, დალურსმულ კედლებს იქით მდებარე მიდამოებს და დიდებულ მთის მწვერვალებს. ისინი გარს შემორტყმოდნენ მწვანედ აბიბინებულ დაბლობს, რომლის უმეტესი ნაწილი ჩრდილს დაეფარა. ვიცოდი, თუ რა დიდი სიამოვნება იყო მათი ყურება. მუქი ფერის კლდეზე ანკარა ნაკადული გადმოჩქეფდა. ოჰ, რა სხვანაირი ჩანდა ეს მიდამოები ზამთრობით, რკინისფერი ცის ქვეშ მუქი ღრუბლებით დაფარული, ყინვით გათოშილი და თოვლით გადაფიფქული. ზენაქარს მოჰქონდა ყინულივით ცივი, სულის შემხუთავი ბურუსი, რომელიც გარს ეხვეოდა იისფერ მწვერვალებს, თანდათანობით დაბლა ეშვებოდა, ბარამდე აღწევდა და უერთდებოდა მდინარეზე გაწოლილ ცივ ნისლს. მდინარე კი მოქუხდა ამღვრეული და დაუდეგარი. მისი გამაყრუებელი ხმაური კვეთდა ტყეს და ავსებდა არემარეს. ამას ემატებოდა კოკისპირული, თოვლნარევი წვიმების ხმა. ხოლო, რაც შეეხება ტყეს, მდინარის ნაპირებზე ჩამწკრივებული ხეები უსულო ჩონჩხებს ჰგავდნენ.

აპრილი მაისმა შეცვალა. მშვიდი და ნათელი მაისი დადგა. თბილი მზის სხივებით გაცისკროვნებული ცა ლურჯად ციმციმებდა. მთელი თვე ქროდა მსუბუქი ნიავი, ხან დასავლეთიდან და ხან სამხრეთიდან. მცენარეულობამ გაიღვიძა. ლოვუდმაც შეარხია თავისი მშვენიერი დალალები. ყველაფერი ამწვანდა და აყვავდა. მაღალი, ურჩხულივით დიდი თელის, კოპიტისა და მუხის ხეები კვლავ შეიფოთლნენ. ბუჩქნარიც ამწვანდა და გაიშალა. მრავალფერი ხავსით დაიფარა პატარ-პატარა ორმოები, ხოლო მიწაზე აქა-იქ გაფანტული ფურისულები მზის სხივებივით ციმციმებდნენ ბალახებში. ჩრდილით დაფარულ ადგილებში მათი მქრქალი, ოქროსფრად მოციაგე სხივები სინათლის შუქივით ანათებდა. უმეთვალყურეოდ დარჩენილი, სრულიად თავისუფალი და განმარტოებული, ძალიან ხშირად დიდხანს ვერთობოდი და ვტკბებოდი ყოველივე ამით. ამ უჩვეულო თავისუფლებასა და სიამოვნებას თავისი მიზეზი ჰქონდა და ჩემი ვალია, ყოველივე გიამბოთ.

განა, ჩემ მიერ აღწერილი თვალწარმტაცი, გორაკებსა და ტყეების წიაღში ჩაფლული მიდამო თავისი მოჩუხჩუხე ნაკადულით მშვენიერ საცხოვრებელ ადგილად არ გამოდგებოდა? რასაკვირველია, ყველაფერი ეს საუცხოო იყო, მაგრამ გამოდგებოდა თუ არა საცხოვრებლად, ეს კიდევ საკითხავია.

ეს ტყით დაფარული, დაცემული ველი, სადაც ლოვუდი გაეშენებინათ, მუდმივი ნისლისა და ამ ნისლით გამოწვეული სხვადასხვა ავადმყოფობის აკვანი გახლდათ. ეს ავადმყოფობა გაზაფხულის მოახლოებასთან ერთად ძლიერდებოდა. აი, ახლაც ობოლთა თავშესაფარში ტიფის ეპიდემია დაიწყო. ის სწრაფად გავრცელდა; საკლასო ოთახები და საერთო საცხოვრებლები ავადმყოფი ბავშვებით გაავსო და ჯერ კიდევ მაისის დადგომამდე მთელი სასწავლებელი საავადმყოფოდ გადააქცია.

გაგრძელება შემდეგ ნომერში