რას ფიქრობს თეონა დოლენჯაშვილი მწერლობასა და ქართულ პოლიტიკაზე
"როცა შენს ქვეყანას ამხელა პრობლემები აქვს, მისგან გამიჯნული ვერ იქნები", - ამბობს მწერალი თეონა დოლენჯაშვილი, რომელსაც ჩვენი საზოგადოება ძალიან მწვავე, კრიტიკული გამოსვლებით იცნობს. როგორია ამ წარმატებული და მომხიბვლელი ქალის მიერ განვლილი გზა? - ამის თაობაზე მწერალი თავად გვიყვება:
- ძალიან ჩაკეტილი ბავშვი ვიყავი, ნამდვილი ინტროვერტი: ჩემს სამყაროში ვცხოვრობდი და თანატოლებთან ურთიერთობას დიდად ვერ ვაწყობდი. შეიძლება ესეც იყო მიზეზი, რომ წიგნი ჩემი საუკეთესო მეგობარი გახდა. წიგნებისადმი ჩემი ინტერესი ღრმა ბავშვობიდან დაიწყო. 5 წლის ასაკში უკვე ვკითხულობდი და თავიდანვე სქელტანიანი წიგნებით დავიწყე. ჩემი მოგზაურობა ლიტერატურის სამყაროში ძალიან ადრე დაიწყო - ვკითხულობდი განურჩევლად, რაც ხელში მომხვდებოდა. მეოთხე კლასში რომ "ტრისტანს და იზოლდას" წაიკითხავ, ცხადია, ყველაფერს ვერ გაიგებ, მაგრამ ჩემთვის მთავარი იყო, ორ ყდას შუა მოქცეული წიგნი დამენახა. ვკითხულობდი ყველგან და ყოველთვის - სიარულის და ჭამის დროსაც კი, რაც ჩემი მშობლების შეშფოთებას იწვევდა.
- წიგნებს არ გიმალავდნენ?
- ზოგჯერ მიმალავდნენ, რადგან ღამითაც ვკითხულობდი, წიგნს საბნის ქვეშ ვმალავდი და ისე. ხშირად, ფიზიკის ან მათემატიკის წიგნის ქვეშ წიგნს ამოვდებდი და ასე ვკითხულობდი. რა თქმა უნდა, ჩემს მშობლებს ძალიან აშფოთებდა ის ამბავი, რომ წიგნების მეტი არაფერი მაინტერესებდა, მაგრამ რას იზამდნენ? წარმოსახვაც ხელს მიწყობდა - რეალურ და ლიტერატურულ სამყაროს შორის ზღვარი წაშლილი მქონდა და ამ სამყაროში სხვა ბავშვებსაც ვითრევდი. მათ ვუყვებოდი ყველაფერს, რასაც ვკითხულობდი და ისინიც ლიტერატურით "იწამლებოდნენ". სკოლა ქუთაისში დავამთავრე, ამ ქალაქის სიყვარული დღემდე გამომყვა და როცა იქ ჩავდივარ, თითქოს იმ ბავშვურ, უდარდელ და ზღაპრულ სამყაროში ვბრუნდები.
- წერა როდის დაიწყეთ?
- ბავშვობიდან ვწერდი, მაგრამ არაფერი შემინახავს. სამაგიეროდ, ბებია ყველაფერს ინახავდა და 5 წლის ასაკში დაწერილი ჩემი ბავშვური, სულელური ლექსები ასე შემომრჩა. თუ ბავშვობის თამაშს არ ჩავთვლით, წერა გვიან დავიწყე, როცა 26-27 წლის ვიყავი და ცხოვრებაში რაღაც გამოვიარე, ტკივილი და დარდი გამოვცადე. დრამატურგიას ისე ვერ შექმნი, თუ ცხოვრებისეული დრამები თავად არ გამოგივლია. პროზაიკოსისთვის ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. დიდი ქარტეხილების გამოვლის შემდეგ წერის სურვილი თავისთავად გაჩნდა და ჟურნალისტიკიდან პროზაში გადავინაცვლე.
- მშობლებმა რა როლი შეასრულეს თქვენი როგორც შემოქმედის ფორმირებაში?
- ვიტყოდი, რომ ჩემმა მშობლებმა ამ საქმეში გადამწყვეტი როლი შეასრულეს. მამაჩემი - გურამ დოლენჯაშვილი - მხატვარი-გრაფიკოსია. იგი კარგა ხანს იყო ემიგრაციაში და საზღვარგარეთ უფრო იცნობენ, ვიდრე აქ. სხვათა შორის, ცოტა ხანში ეროვნულ გალერეაში მისი გამოფენა უნდა გაიმართოს. მამა სულ მოგზაურობდა და ძალიან საინტერესო სახელოსნო ჰქონდა, რომელიც უცნაური, ეგზოტიკური ნივთებით იყო სავსე. მამა მოგზაურობიდან რომ ჩამოვიდოდა, საოცრად საინტერესო სლაიდებს გვაჩვენებდა ხოლმე. ამ ყველაფერმა თავიდანვე განსაზღვრა ჩემი ინტერესი და სიყვარული ხელოვნების მიმართ. დედაჩემი - იზოლდა ჭუმბურიძე - მასწავლებელი იყო. ის ახლა უკვე შვილიშვილების აღზრდით არის დაკავებული. დედა არის ადამიანი, რომელმაც მაქსიმალურად შემიწყო ხელი: მისი დახმარების გარეშე ვერ შევძლებდი შვილების გაზრდას და პარალელურ რეჟიმში ჩემი საქმის კეთებას... თამამად ვიტყვი, რომ დედა ჩემს ცხოვრებაში ყველაზე მნიშვნელოვანი ადამიანია, უფრო მეტიც - ის ჩემი მამოძრავებელი ძალაა. ამიტომ ჩემი პირველი რომანი - "მემფისი" სწორედ დედას ეძღვნება.
- მეუღლემ და მისმა ოჯახმა თუ შეგიწყოთ ხელი პროფესიულ წინსვლაში?
- იცით, ახლა ვფიქრობ, რომ 20-22 წელი არ არის ის ასაკი, როცა შეიძლება ოჯახი შექმნა და შვილი გააჩინო. მე კი სწორედ ამ ასაკში დავოჯახდი, ყველაფერი საკმაოდ სპონტანურად მოხდა. ჩემი უფროსი შვილი - ლუკაც სწორედ ამ ასაკში შემეძინა. ეს ჩემს ცხოვრებაში უბედნიერესი დღე იყო, მაგრამ დედა რომ არა, ვერაფერს შევძლებდი. ჟურნალისტური და სარედაქციო საქმიანობის უწყვეტი სტაჟი მაქვს, სულ ვმუშაობდი და სულ დაძაბული გრაფიკი მქონდა. თავიდანვე გადავწყვიტე, დამოუკიდებელი ვყოფილიყავი და ფინანსურად მამაზე ან მეუღლის კმაყოფაზე მყოფი ქალის ცხოვრებით არ მეცხოვრა. ამ გადმოსახედიდან, ვფიქრობ, რომ უმჯობესია, ქალმა ოჯახი ცოტა უფრო დადინჯებულ ასაკში შექმნას, როცა თვითდამკვიდრებული და რეალიზებულია, თავისი საქმე აქვს და ცხოვრებისეულ გამოწვევებს უფრო იოლად მოერევა.
- ხშირად ქართველ მამაკაცს უჭირს ცოლისთვის კარიერულ წინსვლაში ხელშეწყობა, თქვენს შემთხვევაში როგორ იყო?
- პირიქით, ჩემს მეუღლეს ძალიან უხაროდა ჩემი წარმატებები, უხაროდა, როცა პირველი "საბა" ავიღე. როცა გამიცნო, მაშინაც ძალიან დამოუკიდებელი ადამიანი ვიყავი. თუ ე.წ. დამასედკა ცოლი გინდა, ასეთი გოგო ცოლად არ უნდა მოიყვანო, ამიტომ, ის ყველანაირად ხელს მიწყობდა. როდესაც ცოლი თავის სფეროში სწრაფად ვითარდება და წარმატებას წარმატებაზე აღწევს, შეიძლება ვიღაცაზე ეს ცუდად მოქმედებს, მაგრამ ჩემს მეუღლეზე ამას ვერ ვიტყვი; ის რეალიზებული ადამიანია - ძალიან კარგი ფინანსისტი, რომელიც საკმაოდ მაღალ თანამდებობაზეც მუშაობდა. წყვილების პრობლემები მაშინ იწყება, როცა ერთი ვითარდება და მეორე ადგილზე იყინება - ეს ოჯახების დაშლის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზია. ჩვენთან ეს პრობლემა არ ყოფილა, რადგან ჩემი მეუღლეც საკმაოდ წარმატებული ადამიანი იყო. სამწუხაროდ, ოჯახის შენარჩუნება მაინც ვერ შევძელით. დღეს ერთად არ ვართ, მაგრამ ნორმალური ურთიერთობა შევინარჩუნეთ. ის ძალიან კარგი მამაა, რის გამოც ძალიან ვაფასებ. მეც მიმაჩნია, რომ შვილები ადამიანის ცხოვრებაში უმთავრესია. ჩემი უფროსი შვილი, ლუკა უკვე 20 წლისაა. ის პროგრამისტია და თავისი სამყარო აქვს, სულ რაღაცებს ქმნის, იგონებს. ძალიან უცნაური და საინტერესო ბიჭია და ყველაფერს რაღაც განსხვავებული რაკურსით ხედავს. უმცროსი, ელენე ჯერ 9 წლისაა. ევროპულ სკოლაში სწავლობს, კითხვა მასაც ძალიან უყვარს და ამბობს, რომ არქეოლოგი უნდა გახდეს - სიმართლე გითხრათ, არ ვიცი, ასე რატომ გადაწყვიტა.
- მწერლობას დავუბრუნდეთ: თანამედროვე ლიტერატურულ კონკურსებზე რას იტყვით?
- მე თითქმის ყველა ლიტერატურული კონკურსის მონაწილე და გამარჯვებული ვარ, ამავე დროს - თითქმის ყველა ლიტერატურული კონკურსის ჟიურის წევრიც, და იმდენად კარგად ვიცი ეს სამზარეულო, რომ ამ თემაზე ლაპარაკი უსაზღვროდ შემიძლია. მნიშვნელოვანია, როდესაც ქვეყანაში არსებობს ლიტერატურული კონკურსი და პრემია მწერლებისთვის - ეს დიდი მოტივაციაა, თუმცა, ვფიქრობ, რომ ქართულ ლიტერატურულ კონკურსებს აუცილებლად სჭირდება სიახლე, განვითარება, ახალი ნორმები და ჟიურის მუშაობის პრინციპის შეცვლა. მართალია, ბოლო ხანებში "საბა" გავაკრიტიკე, მაგრამ ამ კონკურსის დიდი პატივისმცემელი ვარ. მე "საბა" 2006 წელს ავიღე, როცა სულ პატარა ვიყავი. ეს პრემია ძალიან მიყვარს, "საბას" ჟიურის წევრი ორჯერ ვიყავი. ერთი პრინციპია "საბაშიც", "ლიტერაშიც" და სხვა კონკურსებშიც: ჟიურის წევრი სულ 5 ადამიანია და ეს ხალხი ხშირად, 500-600 წიგნს აფასებს. ჟიურიში არიან მწერლები, მთარგმნელები, მაგრამ არ არის ლიტერატურული კრიტიკოსებისგან შემდგარი პროფესიონალთა გუნდი. კრიტიკოსები ამ პროცესიდან თითქოს გამორიცხული გვყავს. ჩემი აზრით, მწერალმა კი არ უნდა შეაფასოს თავისი კოლეგის წიგნი, არამედ - კრიტიკოსმა. სულ ვამბობდი, რომ ჟიურის შემადგენლობა უნდა გავზარდოთ, რომ არ შეიძლება რამდენიმე ადამიანზე იყოს დამოკიდებული ასეთი მნიშვნელოვანი საკითხი. როცა მწერალი 2-3 წლის განმავლობაში მუშაობს, მისი შრომის იგნორირება დაუშვებელია. ამიტომ ჩემი პროტესტი აბსოლუტურად მიზანმიმართული იყო. მისი მიზანი იყო, "საბა" უფრო დიდ სიმაღლეზე ასულიყო, და იმედი მაქვს, რომ ეს მცდელობა შედეგს გამოიღებს.
- თუმცა, დამარცხებულ მწერლებს ხშირად აქვთ პროტესტი გამარჯვებულების მიმართ, ამას როგორ ახსნით?
- როცა გამარჯვებულმა იცის, რატომ გაიმარჯვა და დამარცხებულმა - რატომ დამარცხდა, ამ შედეგს უფრო იოლად მიიღებს. მსგავსი კონკურსები ყოველთვის სადისკუსიო თემაა. რატომ?.. ადამიანი სუბიექტურია, თანაც, ეს არ არის ფეხბურთი, სადაც ყველაფერს გატანილი გოლების რაოდენობა წყვეტს, ეს - ლიტერატურაა. ამბობენ, გემოვნებაზე არ დაობენო, მაგრამ მსოფლიოში ყველაზე მეტად სწორედ გემოვნებაზე დაობენ. ჩემს მაგალითს მოვიშველიებ: როცა ჟიურის წევრი ვიყავი, ორი სხვადასხვა ჟანრის, ერთმანეთზე უკეთესი წიგნი უნდა შემეფასებინა და ამორჩევა ძალიან მიჭირდა. აქ ყველაფერს უკვე გემოვნება წყვეტს და არა - ობიექტური მოსაზრებები. ხშირად ხდება - გამოვა ძალიან კარგი წიგნი და ჩრდილში ექცევა, ამიტომ ლიტერატურის კრიტიკა ჩვენს ქვეყანაში აუცილებლად უნდა განვითარდეს.
- დაბოლოს, რას ფიქრობთ მწერლებზე, რომლებიც პოლიტიკაში ერევიან და აქტიურობენ?
- ბევრმა მეც დამაბრალა, რომ პოლიტიკაში ვერევი, რადგან ჩემს აზრს ყოველთვის დაუფარავად გამოვთქვამდი - წინა ხელისუფლების დროსაც და ახლაც. მიმაჩნია, რომ მწერალი ხელისუფლების ოპოზიციაში უნდა იყოს, მაგრამ ეს როდი ნიშნავს, რომ კარგი არ შევიმჩნიოთ. საქართველოს ისტორიას რომ გადავხედოთ, მწერლობა პოლიტიკისგან გამიჯნული არასდროს არ ყოფილა. ამის დასტურია თუნდაც დავით აღმაშენებლის "გალობანი სინანულისანი" - ამის მსგავსი პოეტი მე მაგალითად, არ ვიცი. გავიხსენოთ "ცისფერყანწელები" და "თერგდალეულები", თუნდაც ილია ჭავჭავაძე - ისინი ყველაზე დიდი პოლიტიკოსები იყვნენ, რომლებიც ქვეყნის ბედს მართავდნენ. როცა სიტყვას ემსახურები და მწერალი ხარ, არ შეიძლება საკუთარ ოთახში იყო ჩაკეტილი და პოლიტიკა არ მეხებაო, ამბობდე. ვფიქრობ, რომ ამ პროცესში მწერლობა და მწერლები ძალიან დიდ როლს უნდა ასრულებდნენ, თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ რომელიმე პარტიის ლოგოები დავიჭიროთ ხელში და პარლამენტში ჩამოვსხდეთ. როგორც ოთარ ჭილაძე ამბობდა, "მწერალი ყველაზე დიდ პოლიტიკას ქმნის". სწორედ კულტურამ და განათლებამ უნდა შეცვალოს ჩვენი ქვეყნის ცხოვრება, მისი მომავალი.
ხათუნა ჩიგოგიძე