„ბედად, იმ წელს რობერტ სტურუამ პირველად აიყვანა ჯგუფი“
თეატრს ბავშვობიდან ეზიარა. მოსწავლე იყო, როცა სცენაზე იდგა - სკოლაში დადგმულ სპექტაკლებში მონაწილეობდა. მისი მშობლები მსახიობები (ირმა გურიელი და მერაბ თავაძე) არიან და ამიტომ რუსთაველის თეატრის კულისებში იზრდებოდა, სადაც წლების შემდეგ, როგორც რეჟისორი მივიდა. თავი მშობლიურ კედლებში იგრძნო, ის ხალხი იყო მის გვერდით, ვის ხელშიც ფაქტობრივად გაიზარდა. მას შემდეგ 30 წელზე მეტი გავიდა...
რეჟისორი გიორგი თავაძე (კოტე მარჯანიშვილის, სანდრო ახმეტელის, იუსუფ კობალაძის და არაერთი საერთაშორისო პრემიის ლაურეატი) ამ თეატრში დღესაც ამბობს თავის სათქმელს და არა მარტო აქ.
- ბავშვობის ერთი შთაბეჭდილება მძაფრად ჩამებეჭდა გონებაში. ახლაც კადრივით მახსოვს, სპექტაკლის შემდეგ სერგო ზაქარიაძესთან საგრიმიოროში შემიყვანეს, სადაც ეს დიდებული მსახიობი ბაყბაყდევის გრიმით იჯდა, „ჭინჭრაქაში“ თამაშობდა. მოსაფერებლად წამოიწია, პატარა ვიყავი, შემეშინდა და ისეთი ღრიალი მოვრთე, მთელი თეატრი მაწყნარებდა... ჩემს პირველ სპექტაკლში, ეს იყო სადიპლომო ნამუშევარი „აღდგომა გაუქმებულ სასაფლაოზე“ (ირაკლი სამსონაძის პიესა), მონაწილეობდნენ: კარლო საკანდელიძე, გურამ საღარაძე, ზაზა ლებანიძე, მარინა ჯანაშია, ნანა ფაჩუაშვილი, მარინა კახიანი, დათო პაპუაშვილი... მიუხედავად იმისა, რომ ყველანი მიცნობდნენ, თეატრში ასეთი წესია - ახალგაზრდა რეჟისორი თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელმა უნდა წარადგინოს მსახიობებთან. ბატონმა რობერტმა შემიყვანა სარეპეტიციო დარბაზში, წარმადგინა და წავიდა. ახლა, უნდა მოვუყვე მსახიობებს ჩემი ჩანაფიქრი ისე, რომ მოეწონოთ და შემდეგ წამომყვნენ მუშაობაში... თავიდან დაძაბული ვიყავი, მერიდებოდა შენიშვნების მიცემა, მაგრამ ამ გენიალური არტისტების მაღალი პროფესიონალიზმი დამეხმარა გამეგო, როგორია მსახიობებთან მუშაობა. ასე დაიწყო ჩემი კარიერა რუსთაველის თეატრში.
- მსახიობობა არ გინდოდათ?
- გულახდილად გეტყვით - მინდოდა! მეტყველების კათედრის ხელმძღვანელმა და საოცარმა პედაგოგმა ბაბულია ნიკოლაიშვილმა, არაერთი თაობის აღმზრდელმა, მათ შორის ჩემი მშობლების, მომისმინა და ოთახის ბოლოში, საკმაოდ დიდ მანძილზე დამაყენა: ახლა აქედან წაიკითხეო. დედას უთხრა, ცოტა სუსტი ხმა აქვსო. სცენური ხმა სხვა სიძლიერეს მოითხოვს. ეს, ერთ-ერთი მთავარი ინსტრუმენტია მსახიობისთვის. ხორავას ჰკითხეს, - რა არის საჭირო, რომ კარგი მსახიობი იყოო? მან უპასუხა: ხმა, ხმა და კიდევ ხმაო! ქალბატონი ბაბულიას მხრიდან მხოლოდ რჩევა იყო, მას არ უთქვამს - არ ჩააბაროსო... მერე გადავწყვიტე, სარეჟისორო ფაკულტეტზე ჩამებარებინა.
- ბედნიერი ხართ, რომ რობერტ სტურუას მოწაფე იყავით. როგორი პედაგოგი იყო?
- ნამდვილად დიდი ბედნიერებაა, როცა გენიალური მხატვარი გასწავლის. ბედად, იმ წელს მან პირველად აიყვანა ჯგუფი. სარეჟისოროზე ხუთ წელიწადში ერთხელ იყო მიღება. მოხდა ისე, რომ ხუთი სტუდენტიდან ორი თუმანიშვილმა წაიყვანა, ხოლო სამი მოვხვდით სტურუასთან. მინდა გითხრათ, რომ ამ სამიდან ბოლომდე მარტო მე შევრჩი. სარეჟისორო ფაკულტეტი დავამთავრეთ ორმა - მე და მერაბ სვირავამ. მას აკადემიური ჰქონდა აღებული და მეორე კურსზე შემოგვიერთდა. ბატონმა რობერტმა სწავლის ასეთი მეთოდი აირჩია: ლექციები თეატრში გვქონდა და სპექტაკლის მომზადების მთელ პროცესს გავდიოდით - ტექსტზე მუშაობა (თარგმანს ვგულისხმობ), მხატვართან და კომპოზიტორთან მუშაობა, მსახიობებთან ჯერ სამაგიდო მუშაობა, შემდეგ - სცენაზე და ა.შ. რა თქმა უნდა, ყველა რეპეტიციაზე ხელობას ვეუფლებოდით. რეჟისურა არის პრაქტიკული პროფესია, ხელობის საიდუმლოება კი ისაა, როცა რაღაც არ გამოდის, უცებ უნდა მიხვდე, რატომ არ გამოდის და როგორ უნდა გააკეთო ისე, რომ ჩანაფიქრი ბოლომდე მიიყვანო. ამას ხშირად აწყდები სარეპეტიციო პროცესში.
საოცარი პერიოდი იყო, როცა ბატონი რობიკო „მეფე ლირზე“ მუშაობდა გენიალურ არტისტებთან ერთად. მახსოვს გლოსტერისა და მისი ვაჟის, ედმუნდის სცენა (წერილის ეპიზოდი), რომელსაც დიდხანს აკეთებდა. ამ სცენის გადაწყვეტა რადიკალურად იცვლებოდა და ყველა ვერსია საინტერესო იყო. შეუდარებელი გახლდათ რამაზ ჩხიკვაძე ქარიშხლის სცენაში. იმ პერიოდში, რაც კი დადგა რობერტ სტურუამ, ყველა სპექტაკლის სარეპეტიციო პროცესს ვესწრებოდი. თითოეული მათგანი იყო დიდი პროფესიული გაკვეთილი დაოსტატების გზაზე. თეატრალური ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ რუსთაველის თეატრში დავიწყე მუშაობა.
- თქვენი სპექტაკლების შეფასებისას ვის ენდობით ყველაზე მეტად?
- მგონია, რომ მშობელი ყოველთვის სუბიექტურია. კი, რაღაც შენიშვნას გეტყვის, მაგრამ მაინც... ჩემთვის დიდი მნიშვნელობა აქვს სტურუას აზრს, მას ყველა ჩემი სპექტაკლი ნანახი აქვს. ბათუმში ჩამოდიოდა ჩემი სპექტაკლების სანახავად, როცა ბათუმის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელი ვიყავი. სპექტაკლის შემდეგ ვისხედით და ვსაუბრობდით, ძალიან ზუსტ შენიშვნებს მაძლევდა. თქვენი ჟურნალის საშუალებით მინდა მივულოცო ბატონ რობერტს დაბადების დღე (31 ივლისს 84 წელი უსრულდება), ვუსურვო ჯანმრთელობა, მზეგრძელობა და ულევი წარმატება!
- როცა ბათუმის თეატრში „ორი ბატონის მსახური“ დადგით, თეატრმცოდნე ვასილ კიკნაძემ ბრძანა: „მისი სპექტაკლი ხარისხით არ ჩამოუვარდება რუსთაველის თეატრს“...
- ამას მარტო კიკნაძე არ ამბობდა. როცა 30 წელი დიდი რეჟისორის, რობერტ სტურუას გვერდით ხარ, ძნელია გაექცე გარკვეულ გავლენას. ჩემს სპექტაკლებს ეტყობა ამ თეატრის ესთეტიკა და ხელწერა. შინაგანად სწორება სწორედ რუსთაველის თეატრზე მქონდა. ეს არის ჩემთვის მაღალი ნიშა და ვცდილობდი, ამ ნიშნულისთვის მიმეღწია.
- ალბათ, რეჟისორისთვის საინტერესოა, როდესაც სხვადასხვა თეატრში დგამს სპექტაკლებს, არა?
- რეჟისორისთვის, ალბათ, ერთი თეატრი უნდა იყოს საყრდენი, სადაც ყველაზე მეტ ექსპერიმენტს ჩაატარებს და თავის ხელწერას იპოვის. მთავარი ის არის, რომ თანამოაზრეების გუნდი გყავდეს. თუ ეს მოახერხე, დიდი ბედნიერებაა და რაღაც ღირებულის შექმნა შეიძლება. და კიდევ, რეჟისორის მთავარი ამოცანაა, იპოვოს ისეთი მსახიობები, რომლებიც მასთან ერთად ახალ, განსხვავებულ თეატრს შექმნიან.
- ირაკლი სამსონაძესთან თანაავტორობით წერთ პიესებს. როგორ დაიწყო თქვენი თანამშრომლობა? მომწონს პიესების სათაურები, ერთად იგონებთ?
- ურთიერთობა ჩემი პირველი სპექტაკლიდან დაიწყო, მისი პიესა წავიკითხე და მომეწონა. პირადად არ ვიცნობდი. თეატრიდან დაურეკეს, რეჟისორს თქვენთან შეხვედრა აინტერესებს და თუ შეიძლება, მობრძანდითო. თეატრის წინ ველოდებოდი. დავინახე, მოდიოდა მაღალი, საკმაოდ სიმპათიური ახალგაზრდა კაცი. ინტუიციით მივხვდი, ირაკლი იქნებოდა. ჩვენ თანატოლები ვართ (მაშინ 25 წლის ვიქნებოდით). მახსოვს, გავიცანით ერთმანეთი, ეგრევე რესტორანში წავედით და ძალიან მაგრად დავთვერით. იმ დროიდან დაიწყო ჩვენი მეგობრობა. შემოქმედებითი ტანდემი გვაქვს. სათაურებს ხან მე ვარქმევ, ხან - ის. „ბანანისა და კომშის პუდინგი კონიაკითა და რომით“ ჩემი მოფიქრებულია, „დაბოლილი მთვარე“ მან შეარჩია. ერთი პიესა - „საღამოს ბაღში, როგორც ფერად სიზმარში“ - ჩემთან სახლში ათ დღეში დავწერეთ, დღედაღამ ვმუშაობდით. პიესა დავდგი და ის იყო ჩემი პირველი სპექტაკლი ბათუმის თეატრში, როცა სამხატვრო ხელმძღვანელი გავხდი. ბედნიერებაა, რომ ასეთი მეგობარი დრამატურგი მყავს. თან ძალიან კარგი მწერალია, ბრწყინვალე პროზაიკოსი. ამჟამად ირაკლი ახალ რომანზე მუშაობს, რომელსაც პერიოდულად მაკითხებს. ღრმად ვარ დარწმუნებული, საოცარი რომანი შეიქმნება.
- ბოლოს მუშაობდით სპექტაკლზე „ტანგო“, რომელიც რუსთაველის თეატრში დადგით.
- პიესა დიდი ხნის წინ გავანაწილე რუსთაველის თეატრში, მაშინ აბსოლუტურად სხვა შემადგენლობა იყო. დავიწყეთ რეპეტიციები, მაგრამ გავჩერდით. მერე გადავდეთ და აღარ გავაგრძელეთ. პიესა ძალიან მომწონდა. გავიდა 20 წელი, თუ მეტი... და ბატონი რობერტის შეთავაზებაზე, რამე დამედგა, ისევ ეს პიესა ავირჩიე. სლავომირ მროჟეკის „ტანგო“ არის ტრაგიფარსი თანამედროვე საზოგადოებაზე, სამყაროზე, სადაც მორღვეულია ყველანაირი ადამიანური ურთიერთობა, სადაც ქაოსია, ვერაფერი პოზიტიური ვერ შეიქმნება. აქ მდაბიო და მოძალადე ყოველთვის იმარჯვებს! ვთვლი, რომ ეს ტექსტი ახლა გაცილებით აქტუალურია...
- „ტანგო“ გააფორმეთ მუსიკალურად. ამის სურვილი სხვა სპექტაკლებზეც გქონიათ?
- დიახ, ხშირად სპექტაკლს მე თვითონ ვაფორმებ მუსიკალურად. ამ სპექტაკლზე ია საკანდელიძესთან ერთად ვმუშაობდი.
- დედა - ქალბატონი ირმა მღეროდა ახალგაზრდობაში, ბებია (დედის დედა) მღეროდა და გიტარაზე უკრავდა. თქვენ უკრავთ ან მღერით?
- დედა ადრე ანსამბლ „რეროში“ მღეროდა. მე აბსოლუტური სმენა მაქვს... ვმღერი შინაურულ წრეში. ბებია ფანტასტიკურად უკრავდა, ხშირად ვთხოვდი, დაუკარი-მეთქი, მიყვარდა მისი მოსმენა. ელენე ტურაბელიძის სიმღერები, სხვათა შორის, რადიოს ოქროს ფონდში ინახება. საოცარი ბებიები მყავდა, მათი გაზრდილი ვარ. მამის დედა, ელენე კახაია 98 წლისა გარდაიცვალა, ძალიან განათლებული ქალი იყო, ბევრს კითხულობდა.
- მამა ივლისში ხდება 80 წლის, რას გეგმავთ ამ დღისთვის?
- გვინდა, ლამაზად აღვნიშნოთ მამას იუბილე. გურიაში, ნატანებში სახლი ააშენა და იქაურობა ისე შეუყვარდა, რომ თბილისისკენ აღარ იყურება... მთლიანად კარ-მიდამოს მოვლაზეა გადართული. ყოველთვის იდეებითა და ენერგიით სავსე ადამიანი იყო და ახლაც ასეა. ის, რაც მან მოახერხა, როცა „სამეფო უბნის თეატრი“ იქმნებოდა, იყო წარმოუდგენელი და მაინც შეძლო. მისი დაბადების დღეს, 29 ივლისს ჩავალთ და მოვეფერებით შვილები, შვილიშვილები, მეგობრები, ნათესავები და ღირსეულად აღვნიშნავთ იუბილეს.
- გურიასთან რა მოგონებები გაკავშირებთ?
- მახსოვს, ბაბუამ - შალვა თავაძემ მთელი გურია შემომატარა და დამათვალიერებინა. სკოლის მოსწავლე ვიყავი (10 წლის), მანქანაში ჩამსვა და ორი კვირის მანძილზე მთელ სანათესავოში დავდიოდით. საოცარი ადგილები მაჩვენა, თან ბაბუა ყველაფერს მიხსნიდა. იშლებოდა პურმარილები... ეს იყო პირველი ზიარება მშობლიურ კუთხესთან, საიდანაც ჩვენი გვარი მოდის. იმ მოგზაურობიდან დიდი შთაბეჭდილებები დამრჩა.
- წელს 60 წელი შეგისრულდათ, რას ნიშნავს ეს ასაკი თქვენთვის?
- სუფრაზე ტორტი რომ შემომიტანეს ამ ციფრით, ვიფიქრე, რომ მე არ მეკუთვნოდა... ჩემს მეგობრებსაც უკვირდათ, მიუხედავად იმისა, რომ ბავშვობიდან ერთად მოვდივართ. სადღეგრძელოს დროსაც 60 წელი არავის უხსენებია. რეჟისორის პროფესია რეალურად, მგონია, რომ სადღაც 40 წლიდან იწყება იმიტომ, რომ ეს ურთულესი დარგი დიდ ცხოვრებისეულ გამოცდილებას მოითხოვს. უპირველესად, საკუთარი თავი უნდა შეიცნო, ადამიანი შეიცნო. განცდილი უნდა გქონდეს ტკივილიც და სიხარულიც, მარცხიც და აღზევებაც... როცა ეს პროცესები გავლილი გაქვს, უფრო გულწრფელად და საინტერესოდ ჰყვები ამბებს. სცენიდან ისეთი ადამიანური ისტორიები უნდა მოუყვე მაყურებელს, რომელიც მას გააოცებს, აღაფრთოვანებს, დააფიქრებს... ატირებს ან აცინებს.
- ახლა, რაზე მუშაობთ?
- ამჟამად ვმუშაობ კულტურის სამინისტროს პროექტზე - ილია ჭავჭავაძის 185 წლისთავთან დაკავშირებით „განდეგილი“ უნდა დავდგა. ეს იქნება ლიტერატურულ-მუსიკალური კომპოზიცია ფოთის თეატრისა და გორის ქალთა გუნდის მონაწილეობით. პროექტის მიხედვით, სპექტაკლი საქართველოს სხვადასხვა, ძირითადად, დიდ ქალაქებში უნდა წარმოვადგინოთ. ზაფხულის მიუხედავად, მთელი დატვირთვით ვმუშაობთ.
ნანული ზოტიკიშვილი